Kiến thức hay bằng cấp?

Bằng cấp và giá trị của nó luôn là chủ đề gây nhiều tranh cãi. Những vấn đề tranh cãi thường tập trung vào những khía cạnh như bằng cấp trường này chất lượng hơn trường kia, bằng cấp ngoại chất lượng hơn nội, bằng cấp chính quy chất lượng hơn tại chức?… Thậm chí, một số nơi có thông báo hẳn hoi: Không tuyển ứng viên tốt nghiệp chương trình tại chức X, Y, Z hoặc chỉ tuyển ứng viên tốt nghiệp từ trường đại học A, B, C.

Những vấn đề tranh cãi trên không phải là không có lý do. Việc những nơi tuyển dụng đặt ra những yêu cầu tối thiểu đối với ứng viên mà họ cần cũng chưa hẳn là sai. Điều đáng nói, bằng cấp chỉ là tín hiệu về năng lực của một người, chưa hẳn đã phản ánh toàn bộ năng lực mà nhà tuyển dụng cần có. Đương nhiên, bằng cấp của những trường càng uy tín thì tín hiệu về năng lực của ứng viên càng cao và sự ngoại lệ lúc nào cũng có.

Tuy nhiên, nhà tuyển dụng cần bằng cấp hay năng lực của ứng viên? Thông thường, họ cần cả 2 và năng lực ắt hẳn quan trọng hơn bằng cấp. Vậy tại sao nhà tuyển dụng không tổ chức thẩm định để chọn ứng viên có năng lực mà họ cần hơn là chỉ dựa vào bằng cấp hay phân biệt bằng cấp?

Khi người viết bài này xin học bổng tiến sĩ của Viện Hàn lâm Phần Lan, nhà tuyển dụng đã tổ chức thẩm định suốt 2 tuần trước khi đưa ra quyết định. Cũng như ở nhiều nước, hệ thống giáo dục của Phần Lan có chương trình giáo dục dành cho người lớn, tương tự hệ bổ túc và tại chức ở một số nước. Tuy nhiên, phần lớn chương trình giáo dục người lớn đều không cấp bằng (non-degree programs).

Mục đích chính của những người tham gia những chương trình này là tự bổ sung và nâng cao kiến thức nhằm đáp ứng tốt cho yêu cầu công việc. Như vậy, họ học vì kiến thức chứ không phải vì bằng cấp. Hiện nay, các chương trình học trực tuyến được xem là ưa chuộng ở Phần Lan vì nó mang lại rất nhiều lợi ích.

Ngoài ra, những người tham gia chương trình giáo dục người lớn ở Phần Lan (đối với chương trình phổ thông) cũng có thể thi lấy bằng tốt nghiệp THPT chung của cả nước và có thể theo học đại học.

Thiết nghĩ, học tập là nhu cầu suốt đời của mỗi người. Mọi người có thể học bất cứ hình thức nào, miễn sao tích lũy được cho mình những kiến thức thiết thực cho công việc và cuộc sống. Hiện nay, học tập trực tuyến có thể là một phương thức rất thuận lợi cho mọi người, ai cũng có thể tham gia vì chi phí rất thấp và có thể học ngay tại nhà hoặc nơi làm việc. Một khi đã lựa chọn học vì kiến thức thì việc chỉ được cấp giấy chứng nhận hay không có bằng cấp gì cả cũng chẳng sao!