Chiến tranh, câu ca buồn nhất: “Ba lần tiễn con đi hai lần khóc thầm lặng lẽ...”.  Vậy mà có những bà mẹ 11 lần tiễn con cháu ra đi là 11 lần con cháu không trở về. Như người Mẹ Quảng Nam đang đứng lồng lộng giữa mây trời, giữa non sông và giữa lịch sử tráng ca hào hùng kia.

Vòng tay của Mẹ. Tấm lòng của Mẹ. Phẩm chất của Mẹ. Khí phách của Mẹ, của những Mẹ Việt Nam đã dâng ngang trời non nước. Để hôm nay đây, dưới chân Mẹ, trong ánh sáng yêu thương, diệu kỳ của Mẹ, chúng ta, những đứa con thân yêu của Mẹ, cùng hát lên bản hùng ca lẫm liệt ngợi ca đức hy sinh, sự chịu đựng phi thường của Mẹ, của những bà Mẹ Việt Nam anh hùng.

Sự ra đời, lớn lên và trưởng thành của một con người, của người lính bao giờ cũng bắt đầu từ lời ru của Mẹ. Lời ru ngọt ngào tha thiết, lời ru thẳm sâu trầm tích, lời ru từ đất bay lên, từ cao xanh tỏa xuống, từ dòng sữa và máu thịt thân thương của Mẹ chiết ra.

Lịch sử Việt Nam là lịch sử trận mạc. Dân tộc Việt Nam là dân tộc kiêu hãnh chống ngoại xâm. Cây muốn lặng mà gió chẳng đừng, con người Việt Nam dẫu ngàn lần không muốn cũng là con người trận mạc. Người lính một thời và muôn thời, dù có người yêu hay chưa, dù có vợ hay chưa nhưng ở chốn sa trường mịt mù khói lửa, trước khi ngã vào lòng đất vĩnh lặng, hai tiếng cuối cùng vang lên ngào nghẹn bao giờ cũng là hai tiếng MẸ ƠI...

Mẹ ơi! Mẹ là cội nguồn, Mẹ là tạo hóa, Mẹ là Âu Cơ thuở hồng hoang xa ngái. Mẹ rất gần, Mẹ lại rất xa. Mẹ trên mặt đất, Mẹ lại ngự giữa trời cao. Mẹ là cánh võng đưa nôi, Mẹ thấm ướp vào câu bài chòi chát mặn. Mẹ mỏng manh dáng lúa nhưng Mẹ cũng dặc dài, sừng sững, uy nghi tựa bức trường thành.

Mẹ là Mẹ, bình dị và tần tảo, nồng nàn, lam lũ đất đai, vậy thôi.

Có những khúc đồng dao hát về nước và lửa, về đất và trời. Có những khúc dân ca hát về Mẹ như hát về những gì thẳm sâu nhất của số phận con người, số phận dân tộc, của núi sông, mưa nắng, giá lạnh, oi nồng. “... Bầm ơi có rét không Bầm/ Heo heo gió núi lâm thâm mưa phùn/ Bầm ra ruộng cấy Bầm run/ Chân lội dưới bùn tay cấy mạ non...”.

Hình ảnh Mẹ nhòa vào cây cỏ, đất đai, ruộng đồng, lúa má. Con người Mẹ nhòa vào nỗi buồn vui, hy vọng và cả tuyệt vọng của những đứa con đi xa. Hơi ấm của Mẹ chở che, bao bọc, nâng niu  giấc ngủ nhọc nhằn trên cánh võng của những đứa con xông pha ngoài vạn dặm. Bàn tay Mẹ dịu dàng xoa nhẹ những vết thương đau nhức của những đứa con trở về trên vai đồng đội sau một đêm trận mạc.

Mẹ đã hóa linh hồn, đã thành ca dao, đã làm nên âm hưởng bản tráng ca bất tử của những năm tháng cam go. Thử hỏi trong những mốc thời gian sinh tử sống còn của dân tộc đó, không có Mẹ, không có bóng hình vời vợi của Mẹ thì người lính nơi xa sẽ châng lâng, trống vắng biết chừng nào.

Trong chiến cuộc, nếu những đứa con nơi chiến trường xa phải hy sinh, vất vả một phần thì người Mẹ ở hậu phương lại hy sinh, chịu đựng gấp ngàn lần. Có sự chịu đựng nào ghê gớm bằng sự chịu đựng của Mẹ khi trải qua bao năm tháng vò võ tựa cửa chờ con để rồi ngày chiến thắng huy hoàng, con Mẹ đã không trở về.

Tấm khăn xô trên mái tóc hoa râm của Mẹ trắng xác tạc vào trời xanh như nỗi niềm khắc khoải đớn đau của người Mẹ Việt Nam, người phụ nữ Việt Nam khi đất nước có giặc. Nhưng Mẹ lặng thầm không khóc. Mẹ chỉ đau. Đau đến tan hoang lòng dạ.

Một đứa con không trở về, Mẹ đã chết hàng ngàn lần. Nhiều đứa con không trở về, cái giá nào trả được cho nỗi đau của Mẹ đây. Mẹ không khóc vì nước mắt của Mẹ đã chảy vào trong. Mẹ không thể khóc vì đâu còn nước mắt để rơi, vì nước mắt Mẹ khô cạn mất rồi.

Ngày non sông ca khúc khải hoàn, đứng xiêu xiêu trên triền đê gió lạnh, những giọt nước mắt của Mẹ đã hóa thành những hạt kim cương lấp lánh, thành những vì sao lung linh bay lên, bay lên giữa cao xanh trong niềm vui chung của toàn dân tộc. Những vì sao được kết tinh bằng nỗi đau tột cùng như vầng hào quang hóa thánh trên đầu Mẹ. Nước mắt Mẹ không còn rơi nữa nhưng cùng với khói hương trên bàn thờ liệt sĩ, nỗi buồn trong lòng Mẹ còn đọng lại nhức nhối cho đến tận bao giờ?

“Mẹ đào hầm từ lúc tóc còn xanh/ Nay mẹ đã phơ phơ đầu bạc...”. Không hiểu sao câu ca này cứ gợi lên cái âm hưởng buồn buồn, hút hoẳm nhưng vạm vỡ về chân dung của Mẹ Việt Nam anh hùng. Không chỉ võ vàng chờ đợi mà khi cần thiết, giặc đến nhà đàn bà cũng đánh, Mẹ cũng tham gia trực tiếp vào những trận đánh khốc liệt.

Tóc xanh của các cô du kích vùng ven, của các cô giao liên Trường Sơn. Tóc bạc của những người Mẹ trong Đội quân Tóc dài thần kỳ mang tinh thần bất khả chiến bại của đường lối chiến tranh nhân dân. Một thời con gái đi qua chiến trường. Một thời mái tóc dãi dầu đạn bom, mưa nắng. Mái tóc của Mẹ đã đi cùng, sống cùng lịch sử hùng anh. Mái tóc của Mẹ bỗng thành một biểu tượng kiên trung, bền bỉ trong những khoảnh khắc chênh vênh nhất của lịch sử non sông.

Mái tóc của Mẹ làm mềm đi cuộc chiến tranh, làm giàu thêm ý nghĩa nhân sinh của cuộc kháng chiến chống ngoại xâm khốc liệt và dặc dài nhất trong lịch sử chiến tranh nhân loại. Phải chăng vì vậy mà mái tóc của Mẹ cũng thành bất tử?

Những năm tháng sẽ trôi qua, những cuộc chiến tranh sẽ im ắng dần, hết mưa lại nắng, đông qua sang hè, nụ cười của Mẹ lại khe khẽ trở về trong một chiều yên ả, thanh bình.

Có những hoàn cảnh ngặt nghèo Mẹ buộc phải cười lên cho khỏi khóc. Nụ cười bay trên cõi chết. Nụ cười làm yên lòng những người con đi xa. Nụ cười chúc cho con chân cứng đá mềm, cho thắp lên niềm hy vọng bền dai trong bão tố.

Chiều nay Mẹ cười. Cười trước cuộc sống đổi thay. Cười vì quê hương mỗi ngày mỗi đỏ da thắm thịt. Cười bởi những bước chân mạnh mẽ của đàn con hiếu thảo hôm nay hội tụ trở về cùng hát lên khúc ca về Mẹ.

Mẹ cười mà nước mắt vẫn rịn ra. Nhưng là những giọt nước mắt tự hào, xao động chứ không phải những giọt nước mắt đớn đau, mất mát năm xưa.

Những chiều của Mẹ. Những chiều của em. Tình yêu, tình đời, tình Mẹ là trường tồn mãi mãi. Mẹ Việt Nam...

Kỳ lạ sao, hình sông thế núi nước Nam giống như một người Mẹ ngàn năm dướn căng thân thể ra biển Đông để chắn mọi thiên tai địch họa cho những đứa con lành hiền làm lụng ở phía sau. Thân hình ấy có lúc bầm dập, có lúc tưởng như tan gãy nhưng rồi khi nắng lên, tựa những cây lau cây sậy trên đồi cao, rạp xuống lại vươn lên kiêu hãnh đón ánh mặt trời.

Mẹ Việt Nam, Mẹ Tổ quốc. Mẹ tần tảo và bền bỉ, thủy chung đồng hành suốt các mốc lịch sử máu và hoa, chông gai và bằng phẳng. Số phận non sông gắn liền với số phận của Mẹ. Số phận của Mẹ lại gắn liền với số phận những người con.

Mẹ Âu Cơ. Mẹ bà Trưng, bà Triệu. Mẹ sừng sững kiên trung trong suốt một ngàn năm chống Tàu, một trăm năm kháng Pháp và hai mươi năm kháng Mỹ - kẻ thù hùng mạnh, giàu có nhất hành tinh. Để rồi từ trong khói lửa bạo tàn, từ trong mất mát tận cùng đi ra, Mẹ vẫn đứng đó, mái tóc lộng gió sông gió đồng, nở nụ cười rất đỗi bao dung tự tại. Bao dung tự tại những phẩm chất Việt Nam, khí phách Việt Nam!

Mẹ là non sông, Mẹ là Tổ quốc. Mẹ mở rộng vòng tay đón những đứa con ưu tú và đón cả những đứa con lạc lối hôm nay trở về. Bốn mươi năm bờ cõi nối liền, bốn mươi năm không còn nghe tiếng súng. Chiến công này, vinh quang này trước hết thuộc về Mẹ. Về những người Mẹ “... Ba lần tiễn con đi, hai lần khóc thầm lặng lẽ...”.

Chúng con, mỗi một con người hôm nay tề tựu ở đây xin dâng lên Mẹ một nén tâm nhang lòng thành và tự trong trái tim trai trẻ xin thề sẽ làm hết sức mình để nước mắt Mẹ không phải rơi nữa.

Mẹ ơi!...