Chủ động giám sát

Luật BHXH 2014 quy định tổ chức Công đoàn (CĐ) có quyền khởi kiện ra tòa án đối với hành vi vi phạm pháp luật về BHXH làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của NLĐ, tập thể NLĐ. Đây là hành lang pháp lý để tổ chức CĐ có thể thực hiện tốt vai trò đại diện, bảo vệ quyền lợi NLĐ.

Từ nhiều năm nay, trước thực trạng DN chây ì trích nộp BHXH, Tổng LĐLĐ Việt Nam đã chỉ đạo các cấp CĐ phối hợp với cơ quan BHXH hướng dẫn NLĐ lập hồ sơ khởi kiện. Sự hợp tác tích cực của 2 cơ quan đã phát huy tác dụng bước đầu khi nhiều DN đã chủ động khắc phục sai phạm, nhờ vậy mà quyền thụ hưởng của NLĐ được bảo đảm. Thế nhưng, ở không ít vụ kiện, sau khi tòa án xử xong thì DN không có tài sản để thi hành án nên quyền lợi của NLĐ tiếp tục bị “treo”. Riêng ở các DN xảy ra tình trạng chủ bỏ trốn do làm ăn thua lỗ, quyền lợi BHXH của NLĐ bị mất trắng.

Trao đổi với chúng tôi, nhiều cán bộ CĐ cấp trên cơ sở tại TP HCM cho biết việc tổ chức CĐ được trao quyền khởi kiện là tín hiệu đáng mừng. Tuy nhiên, cần phải lường trước những khó khăn để có sự chuẩn bị tốt nhất trong quá trình tham gia tố tụng. Thực tế, việc nắm bắt thông tin, thu thập tài liệu, chứng cứ về tình hình nợ BHXH tại DN không đơn giản, đòi hỏi phải có sự hợp tác tích cực từ cơ quan BHXH. Chưa hết, trình độ, năng lực, kinh nghiệm của đội ngũ cán bộ CĐ các cấp còn hạn chế và điều này sẽ ảnh hưởng ít nhiều đến quá trình tham gia tố tụng tại tòa án.

Theo ông Giang Văn Nam, Trưởng Ban Chính sách Pháp luật LĐLĐ TP HCM, ưu tiên hàng đầu của các cấp CĐ là nâng cao năng lực đại diện, đặc biệt là ở cơ sở, trong việc giám sát thực thi chính sách; thương lượng, ký kết thỏa ước lao động tập thể. Cụ thể, ngoài hướng dẫn NLĐ ký hợp đồng lao động, đội ngũ cán bộ CĐ cần mạnh dạn khuyến cáo nếu phát hiện có sai phạm về BHXH, BHYT, nhất là các DN có biểu hiện chây ì. CĐ cấp trên cơ sở phải làm tốt việc hỗ trợ cơ sở trong trường hợp DN cố tình vô hiệu hóa chức năng đại diện của CĐ cơ sở; chủ động phối hợp với các cơ quan chức năng can thiệp kịp thời nếu DN sai phạm kéo dài.

Nói cách khác, thực hiện tốt việc giám sát thực hiện chính sách, trong đó có chính sách BHXH tại DN, là biện pháp căn cơ nhất để CĐ cơ sở bảo vệ quyền lợi của NLĐ.