Khó giao dịch USD hợp pháp

Liên tiếp nhiều ngày qua, các cơ quan chức năng kiểm tra, xử phạt những người giao dịch ngoại tệ trái phép, đẩy người dân có nhu cầu ngoại tệ vào thế  không biết mua USD ở đâu, còn nếu mua trên thị trường tự do thì phạm luật.

Người dân khó mua được USD tại ngân hàng. Ảnh: H.Thúy

Mua USD ngân hàng: Còn lâu!

Ngày 29-1, bà T.M.H đến một ngân hàng (NH) ở TPHCM xuất trình visa, giấy nhập học, vé máy bay... đề nghị NH bán 3.000 USD để  thanh toán học phí cho con đang học tập ở nước ngoài. Tuy nhiên, NH này từ chối vì  chưa có ngoại tệ. Thế nhưng, nhân viên NH  lại sẵn sàng “giúp đỡ” bà T.M.H  bằng cách liên hệ với các đầu mối bên ngoài mang ngoại tệ đến bán tại NH theo tỉ giá thị trường tự do là 19.500 đồng/USD.

Theo quy định, cá nhân được phép mua USD của NH là người có nhu cầu chữa bệnh, công tác, du học... ở nước ngoài, song thực tế cho thấy phần lớn trong số họ không mua được ngoại tệ của NH. Trong khi đó, người dân bán USD trên thị trường tự do có thể bị cơ quan chức năng xử phạt, buộc phải bán ngoại tệ cho NH. Đây là nghịch lý mà dư luận cho rằng NH có ngoại tệ nhưng chỉ bán cho khách hàng ruột. Trong khi đó, NH lại lý giải số ngoại tệ mà NH có được chủ yếu là để đáp ứng nhu cầu nhập khẩu các mặt hàng thiết yếu và đối tượng ưu tiên, sau đó mới đến nhóm khách hàng cá nhân.

Lãnh đạo một số NH cho biết khách hàng có đủ điều kiện nhưng mua được USD là không dễ vì NH chưa có ngoại tệ hoặc chỉ bán với số lượng nhỏ giọt. Ông Đào Hồng Châu, Phó Tổng Giám đốc NH Xuất nhập khẩu VN (Eximbank), cho biết hiện nhu cầu mua USD của doanh nghiệp (DN) có giảm nhưng cung ngoại tệ tăng không đáng kể.

Tùy vào nguồn cung, Eximbank sẽ bán USD cho người dân nhưng chỉ đáp ứng vài ngàn USD/người. Trường hợp khách hàng có nhu cầu mua hàng chục ngàn USD đi chữa bệnh ở nước ngoài chưa chắc NH đã đáp ứng được. Một phó giám đốc trung tâm nguồn vốn và giao dịch tài chính của một NH có hội sở tại Hà Nội cũng cho biết NH chỉ bán ngoại tệ cho người dân đi chữa bệnh ở nước ngoài với số lượng giới hạn, còn các cá nhân khác xem như ngoài vùng “phủ sóng”.

“Lách” quy định giao dịch

Trên thực tế, nguồn cung USD của các NH là mua ngoại tệ từ NH Nhà nước, DN, kiều hối. Tuy nhiên, NH Nhà nước chỉ bán ngoại tệ cho các NH với số lượng có hạn. Phần lớn lượng kiều hối từ 6-8 tỉ USD/năm đều chảy vào thị trường tự do hoặc nằm trong két sắt của người dân bởi NH chi trả trực tiếp USD, đồng thời tỉ giá trên thị trường tự do luôn cao hơn NH từ 500- 1.000 đồng/USD nên người dân không bán USD cho NH. Do đó, nguồn cung ngoại tệ từ kiều hối gần như bằng không.

Mặt khác, do nhiều thời điểm NH không đáp ứng được nhu cầu ngoại tệ nên DN phải mua ngoại tệ trên thị trường tự do khiến chi phí kinh doanh tăng lên. Khi thu về ngoại tệ, DN từ chối bán USD cho NH theo giá niêm yết.

Để thu mua USD của DN, NH đã “lách” các quy định theo hướng chuyển  USD sang euro, rồi giao dịch theo tỉ giá euro/VNĐ (tỉ giá này do tổng giám đốc các NH quyết định). Qua phương thức này, NH đã mua USD từ DN với giá khoảng 18.700- 19.000 đồng/USD. Ngược lại, khi DN mua USD, NH cũng giao dịch theo phương thức tương tự.

Với phương thức giao dịch trên, chi phí đầu vào ngoại tệ của NH cao hơn giá niêm yết. NH từ chối bán ngoại tệ cho người dân là điều dễ hiểu.