Lòng giếng chính bị bồi lấp, nhiều phiến đá rải rác trong lòng giếng - Ảnh: Quốc Nam
Giếng Đào (thuộc thôn An Nha) là nơi đang mang nhiều nguy cơ nhất cho sự xuống cấp của hệ thống giếng cổ Gio An. Đây được coi là giếng cổ có lối kiến trúc đẹp nhất trong hệ thống di tích này. Tuy nhiên, những phiến đá hộc xếp thành bậc thang dẫn xuống giếng nhiều nơi đã bị xói lở, không còn giữ nguyên vị trí cũ. Giếng này nằm ngay điểm nhập thủy dưới chân hai quả núi khá cao kề nhau nên được người Chăm lợi dụng để lấy nước ngầm từ sâu trong lòng núi chảy ra.
Lòng giếng bị bồi lấp
Trong những bức ảnh được lưu giữ tại Trung tâm Bảo tồn di tích danh thắng Quảng Trị, giếng Đào được kết cấu bằng một hệ thống đá mồ côi kiên cố chắn ngang điểm hợp thủy đó. Dưới hệ thống đá mồ côi này là một giếng con, cũng được xếp vuông vắn bằng đá có chức năng tích nước, sau đó nước ở đây mới chảy xuống hai máng dẫn đẽo bằng đá xuống lòng giếng chính.
Điểm độc đáo của giếng con là nước không thể rò rỉ ra hai bên mà chỉ chảy xuống lòng giếng qua hai máng nước. Tuy nhiên, hiện nay giếng con này gần như chỉ còn là một vũng nước nhỏ. Nước từ giếng con không còn chảy ra hai máng dẫn nước nữa mà chủ yếu rỉ xuống lòng giếng qua các kẽ đá hai bên. Dưới lòng giếng, nhiều phiến đá mồ côi từ trên thành giếng bị xói lở rơi xuống nằm lăn lóc.
Hệ thống mương dẫn nước cũng đã bị bồi lấp nghiêm trọng. Ông Nguyễn Văn Phúng, cán bộ văn hóa xã Gio An, nói: “Được công nhận di tích văn hóa quốc gia nhưng chỉ thấy cơ quan chức năng cắm mốc rồi để đó, chẳng thấy trùng tu tôn tạo gì. Mới mấy năm trước lòng giếng còn đủ sâu để tắm được, nhưng giờ đã bị bồi lấp nên mực nước chỉ còn quá mắt cá chân”.
|
Hệ thống khai thác nước cổ Gio An (thuộc xã Gio An) được công nhận là di tích văn hóa quốc gia từ tháng 4-2002. Hệ thống này gồm 14 giếng cổ cùng hệ thống dẫn thủy nhập điền được người Chăm xây dựng khoảng từ thế kỷ 9 đến 11. |
Với những giếng cổ khác nằm trong hệ thống khai thác nước cổ Gio An, tình hình không khả quan hơn. Giếng Kình, giếng Trạng, giếng Búng gần như đã bị xóa sổ bởi lòng giếng bị xói lở, bồi lấp gần hết, xung quanh cỏ dại mọc um tùm. Hệ thống đá xếp cũng trở nên rời rạc. Các miếng thớt bằng đá ghép nhau tại giếng Pheo (thôn Tân Văn) cũng đã bị rò rỉ nước, khiến mực nước bên trong giếng chỉ còn chưa đến nửa mét...
Ba lần đề xuất trùng tu, nhưng...
Một hiện tượng đáng nói khác là hầu hết hệ thống kênh dẫn thủy nhập điền dẫn ra ruộng bậc thang vốn nguyên bản bằng đá mồ côi và đất sét thì nay đều đã được bêtông hóa. Ông Nguyễn Văn Diệu - phó chủ tịch UBND xã Gio An - cho biết việc bêtông hóa này là vì nếu để nguyên bản đá mồ côi và đất sét thì sẽ bị thất thoát nhiều nước, không hiệu quả trong việc tưới tiêu.
Theo ông Ngô Thanh Bảo - giám đốc Trung tâm Bảo tồn di tích danh thắng Quảng Trị, những đoạn kênh này nằm ngoài ranh giới bảo vệ di tích của giếng cổ nên trung tâm không can thiệp được.
Ông Ngô Thanh Bảo cũng cho biết nguyên nhân tình trạng xuống cấp của các giếng cổ nằm trong hệ thống di tích này là do hai năm trở lại đây, những quả đồi phía trên các giếng cổ đã bị san phẳng để trồng cao su. Tuy không xâm phạm ranh giới di tích nhưng cũng làm khả năng giữ nước của tầng đất phía trên giếng kém đi, dẫn đến việc kết cấu giếng cổ phía dưới bị xói lở khi mưa xuống.
Trung tâm đã ba lần gửi đề xuất phương án trùng tu di tích giếng cổ Gio An lên Sở Văn hóa - thể thao và du lịch và Sở Kế hoạch - đầu tư tỉnh Quảng Trị, nhưng đến nay vẫn chưa có phản hồi nào từ phía các cơ quan chức năng.
và quét mã QR
Bình luận (0)