Ensure “kỳ thị” Việt Nam: Đầy khuất tất

Hôm 19-1 đã có một cuộc họp khẩn của nhiều bộ để bàn chuyện hộp sữa nước đóng chai Ensure Nutrition Shake của Công ty Abbott Laboratories - Mỹ có ghi dòng chữ “Not to be sold in Vietnam or Mexico” (Không bán ở Việt Nam hay Mexico). Là người Việt Nam, có lẽ ai cũng bức xúc khi thấy bị phân biệt đối xử như vậy. Tuy nhiên, nếu bình tâm một chút thì thấy bên trong có không ít khúc mắc.

Ba điều vô lý

Thứ nhất, tại sao vụ việc phát sinh từ năm 2013 mà đến năm 2015 các bộ mới họp khẩn?

Thứ hai, giải thích rằng Abbott in dòng chữ này để hạn chế hàng lậu là chưa thỏa đáng. Tất nhiên, nhà sản xuất muốn kiểm soát kênh phân phối, không muốn sản phẩm rơi vào những kênh không bảo đảm các điều kiện bảo quản nhưng nói muốn chống buôn lậu - về mặt kinh tế - lập luận này không hợp lý. Nếu một sản phẩm trốn tránh được nghĩa vụ thuế thì giá bán giảm và lượng tiêu thụ sẽ tăng lên. Khi đó, nhà nước bị thiệt và nhà sản xuất được lợi. Vậy tại sao nhà sản xuất lại muốn ngăn chặn buôn lậu?

Thứ ba, có người nói hàng chữ này kích thích buôn lậu. Tuy nhiên, chống buôn lậu là trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước, không phải của nhà sản xuất.

Lý giải của Abbott cho dòng chữ “Not to be sold in Vietnam or Mexico” là để ngăn chặn hàng lậu liệu có hợp lý vì buôn lậu càng nhiều thì nhà sản xuất càng có lợi? Ảnh: TẤN THẠNH

Chưa hẳn vi phạm Luật Cạnh tranh

Vụ việc đang được chuyển cho Cục Quản lý cạnh tranh - Bộ Công Thương xem xét. Từ góc nhìn “nghiệp dư”, có thể thấy sơ bộ vài điều. Các nhà sản xuất đều quy hoạch hệ thống phân phối và cấm các nhà phân phối lấn vào thị trường của nhau. Điều này bị coi là vi phạm điều 8, Luật Cạnh tranh nhưng chỉ khi doanh nghiệp có thị phần trên 30%. Hãng Abbott có lẽ không thiếu tiền thuê luật sư để biết được họ làm điều này không vi phạm điều 8, Luật Cạnh tranh. Thị phần của họ chưa đến mức đó.

Hơn nữa, nếu hãng Abbott quy định nhà phân phối nào ở nước ngoài được bán Ensure Nutrition Shake vào Việt Nam thì đó cũng là thỏa thuận của Abbott với doanh nghiệp. Điều này cũng không thuộc phạm vi điều tiết của luật Việt Nam.

Sữa là mặt hàng bị kiểm soát chặt khi nhập khẩu. Chắc chắn không cơ quan nào cấp giấy phép cho loại sữa có in hàng chữ “Không bán tại Việt Nam.” Nếu vậy thì tất cả những chai sữa này đều là nhập lậu! Vì thế, nếu áp dụng điều 38, Luật Cạnh tranh về “chỉ dẫn gây nhầm lẫn” cũng không thỏa đáng. Lô hàng này nhà sản xuất dành cho thị trường khác, mình để cho buôn lậu về rồi quy lỗi cho nhà sản xuất chỉ dẫn gây nhầm lẫn, làm sao thuyết phục được?

Thuế cao vô lý đã “kích thích” buôn lậu

Theo ông Đinh Tiến Dũng, Phó trưởng Ban Thường trực Ban Chỉ đạo 389 (Ban Chỉ đạo quốc gia về chống buôn lậu, hàng giả và gian lận thương mại), việc gia tăng nhập lậu của riêng mặt hàng sữa nước Ensure ước tính làm thất thu thuế khoảng 40-50 tỉ đồng/năm. Tại sao buôn lậu sữa lại nghiêm trọng như vậy?

Một là, chúng ta kiểm soát buôn lậu quá kém. Buôn lậu thuốc lá có thể hiểu được vì đây là mặt hàng nhẹ, dễ vận chuyển, dễ lưu trữ, dễ phân phối. Nhưng sữa là mặt hàng khó vận chuyển và lưu trữ hơn, việc để buôn lậu diễn ra với quy mô lớn là điều khó chấp nhận.

Hai là, chúng ta đánh thuế cao bất hợp lý vào mặt hàng sữa. Sữa dạng lỏng thuế nhập về Việt Nam là 15%. Cũng mặt hàng này, thuế suất tương đương là 7% ở Campuchia, 5% ở Indonesia, 1,7% ở Malaysia và 3% ở Philippines...