Kháng sinh là của hiếm

Vào sáng 28-9-1928, Alexander Fleming đã nhảy lên như trẻ con và tuyên bố rằng ông đã khám phá ra penicillin. Việc khám phá ra penicillin thực sự đã làm nên một cuộc cách mạng y học. Đến nay, nhiều dòng kháng sinh thế hệ mới được các dược sĩ sáng tạo không ngừng. Tuy nhiên, việc sử dụng kháng sinh lại gây ra một mối lo khác. Đó là sự đề kháng kháng sinh.

Mua bán kháng sinh như… kẹo

Theo định nghĩa, sự đề kháng kháng sinh (antibiotic resistance) là khả năng của vi sinh vật có thể chống cự lại tác động của kháng sinh. Nguyên nhân cơ bản của sự đề kháng kháng sinh là sự thay đổi kiểu gien của vi khuẩn. Sự đề kháng kháng sinh gặp phải khi sử dụng kháng sinh cho người và cho cả vật nuôi. Sự tiếp xúc với kháng sinh càng nhiều thì vi khuẩn càng có cơ hội phát triển những đặc tính đề kháng với kháng sinh.

Cần hạn chế việc kê toa kháng sinh không cần thiết Ảnh: MNT

Ở một vài quốc gia, trong đó có Việt Nam, nhiều trường hợp kháng sinh được mua bán như... kẹo, không cần toa bác sĩ. Tại Úc, không một nhà thuốc nào dám bán kháng sinh cho khách hàng nếu không có toa bác sĩ (trừ một vài loại kháng sinh đã được cơ quan y tế Úc chỉ định, dược sĩ được quyền cấp cho bệnh nhân trong những trường hợp khẩn cấp). Sự đề kháng kháng sinh cũng có thể xảy ra khi các nhà sản xuất đưa kháng sinh vào các sản phẩm diệt khuẩn sử dụng trong nhà như nước rửa chén, thuốc rửa bồn cầu... Cũng có khi sự đề kháng kháng sinh xảy ra do các xí nghiệp dược phẩm sản xuất thuốc không đúng quy trình, không đúng các chỉ tiêu chất lượng...

Sự đề kháng kháng sinh sẽ dẫn tới những căn bệnh nghiêm trọng không tìm được thuốc chữa và là một vấn nạn cho hệ thống y tế công cộng. Sự đề kháng kháng sinh có thể được ngăn chặn bằng cách hạn chế việc kê toa kháng sinh không cần thiết hoặc lạm dụng kê toa kháng sinh. Sử dụng kháng sinh một cách đúng đắn sẽ tránh được họa đề kháng kháng sinh. Có nhiều sự đề kháng kháng sinh xảy ra hoàn toàn theo quy luật tự nhiên, ví dụ như benzylpenicillin (hay còn gọi là penicillin G) xem ra sẽ “bó tay” trước những vi sinh vật có trong đường tiêu hóa của người. Cũng có một số vi khuẩn đề kháng lại kháng sinh đã từng tiêu diệt chúng, ví dụ như Staphylococcus aureus hoặc Neisseria gonorrhoeae giờ đây hầu như đã đề kháng với benzylpenicillin.

Bảo vệ sức khỏe là bước đi cơ bản

Vấn nạn lớn nhất của sự đề kháng kháng sinh là một số vi khuẩn đã có thể đề kháng với hầu hết các loại kháng sinh. Một khi đã đề kháng, các loại vi khuẩn này sẽ “giở trò” trên sức khỏe con người. Một vài thí dụ điển hình là Staphylococcus aureus đề kháng với methicillin, Enterococcus đề kháng với vancomycin. Hoặc vi khuẩn lao đề kháng nhiều loại kháng sinh. Cách hữu hiệu nhất để ngăn chặn sự đề kháng kháng sinh là hạn chế kê thuốc kháng sinh khi không cần thiết. Điều nghịch lý là nhiều bệnh nhân cứ nằng nặc đòi bác sĩ phải kê toa kháng sinh, dù rằng căn bệnh mà bệnh nhân mắc phải bị gây ra do virus chứ không phải do vi khuẩn (cần nhớ là kháng sinh chỉ có thể “ăn thua đủ” với vi khuẩn mà thôi, còn virus thì kháng sinh xem ra “bó tay”). Khi sử dụng kháng sinh, phải tuân thủ đúng liều lượng bác sĩ đã chỉ định, có nhiều bệnh nhân thấy sức khỏe đã cải thiện, tưởng rằng đã hết bệnh nên bỏ ngang thuốc đã được bác sĩ kê toa. Việc sử dụng kháng sinh bừa bãi có khi còn do lỗi lầm của bác sĩ vì đã “phóng tay” khi kê đơn. Vi khuẩn đã đề kháng kháng sinh cũng như sự đề kháng kháng sinh có thể truyền từ người này sang người khác và sự lan truyền này ngày càng phổ biến.

Để hạn chế việc đề kháng kháng sinh, cần hạn chế sử dụng kháng sinh. Hãy xem kháng sinh là một thứ của hiếm cần gìn giữ. Vì vậy cần bảo vệ sức khỏe để tránh bệnh tật là bước đi căn bản, chú ý giữ gìn vệ sinh thật kỹ để các vi khuẩn không còn nơi nương tựa.