Làm thế nào để sống lâu, sống khỏe?

Theo tiến sĩ Kalache thuộc Tổ chức Y tế Thế giới, cần phân biệt giữa tuổi thọ trung bình và tuổi già còn khỏe mạnh, nghĩa là chỉ tính những năm tháng còn tự chăm sóc, ít bệnh tật khi về già. Ở Australia, tuổi thọ trung bình ở nữ là 83, ở nam là 78. Nhưng tuổi già mà còn khỏe mạnh chỉ ở khoảng 73 tuổi, có nghĩa là con người mất khoảng 9% cuộc đời là bệnh tật ốm đau do tuổi tác. Người Nhật Bản có tuổi thọ cao nhất: 85 ở nữ và 78 ở nam, và chỉ mất 6,4% cuộc đời cho việc đau ốm. Ở Haiiti, tuổi thọ là 50, trong đó 12,5% là đau ốm. Còn ở Sierra Leone, tuổi thọ chỉ 34, trong đó 16% là đau ốm.

Có thể sống được bao nhiêu tuổi? Tiến sĩ Gravilov thuộc Trung tâm Lão khoa Đại học Chicago giải đáp câu hỏi này bằng cách phân tích các dữ liệu sinh học và dân số học; chủ yếu sử dụng 3 mô hình dự đoán tuổi thọ của con người: quy luật tử vong của Gompertz Mackeham; quy luật bù chỉnh tử vong và quy luật giảm tốc tử vong lúc cuối đời. Hai mô hình đầu cho thấy, tuổi thọ trung bình ở khoảng 85-95 năm. Mô hình thứ ba cho thấy tỷ lệ tử vong ngừng tăng theo số mũ sau 90 tuổi (nghĩa là khi đạt tuổi này, người ta có nhiều cơ may sống thêm 3-5 năm nữa hơn là những người tuổi 80).

Giáo sư Carnes thuộc Viện Lão khoa Đại học Oklahoma đưa ra được những con số ước tính một người có thể sống thêm bao lâu nếu giải quyết được những nguyên nhân chính về tử vong. Theo tính toán, nếu loại trừ được các bệnh tim mạch thì sẽ tăng tuổi thọ thêm được 6-7 năm, loại được các bệnh ung thư thì tăng thêm được 2-3 năm, loại được tai nạn thì tăng thêm một năm, và loại các nguyên nhân khác thì tăng thêm được 4,5 năm kể từ khi ra đời hoặc 1,7 năm kể từ tuổi 65. Nói cách khác, nếu loại trừ được các nguyên nhân tử vong chính hiện nay thì con người sẽ sống thêm được 15-20 năm và sẽ chết ở tuổi “lão niên”.

Từ số liệu gần đây, có thể dự đoán, các bệnh thoái hóa thần kinh sẽ trở thành nguyên nhân tử vong hàng đầu trong vòng 20 năm tới. Hiện nay, 50% số người trên 85 tuổi bị sa sút trí tuệ. Vì vậy, cần tập trung tìm kiếm các biện pháp dự phòng và điều trị hữu hiệu, nếu không những năm tháng sống thêm này sẽ không đáng giá như mong muốn.

Hai giáo sư Burrows và Tanzi thuộc Trung tâm nghiên cứu di truyền và lão khoa Đại học Y Harvard đã phác thảo nhiều cách để giảm nguy cơ sa sút trí tuệ. Đó là: Luôn hoạt động tâm trí; hoạt động thể lực ít nhất 20 phút mỗi ngày; tăng cường dùng các chất chống ôxy hóa, thí dụ vitamin E, hai cốc vang đỏ mỗi ngày; giảm lượng hormon cystein trong máu bằng cách uống acid folic; giảm tiêu thụ mỡ, giảm cholesterol; trị các bệnh tăng huyết áp và tim mạch.

Làm thế nào để sống lâu, sống khỏe? Giáo sư Meydani, Đại học Tufts nêu một thực tế là người già thường ăn uống không đầy đủ vì nhiều lý do: bệnh tật, sống cô đơn, thu nhập thấp, khả năng nhai kém. Trong một nghiên cứu trên người già ở Mỹ, 75% thiếu vitamin E, 50% thiếu acid folic, 90% thiếu vitamin D và 50-70% thiếu canxi. Đại học Tufts đưa ra cách ăn uống cho người già gồm: uống 8-10 cốc nước mỗi ngày, ăn nhiều rau quả, ăn cá, thịt nạc, gia cầm, trứng, bổ sung vitamin (đặc biệt vitamin B12, vitamin D và canxi). Về chức năng miễn dịch, vitamin E và kẽm được coi là quan trọng nhất, đặc biệt với người già. Các chất chống ôxy hóa nói chung là quan trọng đối với các bệnh tim mạch.

Về lĩnh vực di truyền, các nhà khoa học tập trung xác định các gene liên quan đến bệnh Alzheimer để phát hiện những người có nguy cơ cao nhất (dự đoán sớm) và triển khai các thuốc để can thiệp vào tiến trình của bệnh (dự phòng sớm). Giáo sư Tanzi là một trong số những nhà nghiên cứu đã xác định được 5 gene chịu trách nhiệm về sự tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer. Ông giải thích rằng, những gene này ảnh hưởng đến hàm lượng của một protein độc có tên là AB42, tích tụ trong não và gây bệnh Alzheimer. Mục đích của dự phòng và điều trị là ức chế sự tích tụ peptid AB và b-amyloid hoặc tăng cường sự thanh thải những chất này. Nghiên cứu di truyền không chỉ nhằm cải thiện tiên lượng và chẩn đoán mà còn để triển khai những phương pháp dự phòng và điều trị mới.

Theo các nghiên cứu mới nhất, để những năm tháng từ bát tuần đến bách niên được khỏe mạnh, cần có sự kết hợp của gene tốt, ăn uống tốt (bổ sung các chất: acid folic, vitamin B12, vitamin D, vitamin E, canxi, các chất chống ôxy hóa), lối sống mạnh khỏe và khả năng tiếp cận với chăm sóc sức khỏe.