Al Gore: Thông minh nhưng lận đận

Cần nói ngay ông Al Gore (tên đầy đủ là Albert Arnold “Al” Gore) thuộc con dòng cháu giống. Cha ông, Albert Arnold Gore Sr, làm nghị sĩ quốc hội suốt 32 năm. Mẹ ông, bà Pauline LaFon Gore, là một trong những người phụ nữ đầu tiên tốt nghiệp khoa luật Trường Đại học Vanderbilt.

Al Gore sinh ngày 31-3-1948 tại thủ đô Washington. Thuở nhỏ, ông từng được nghị sĩ Richard Nixon bồng ẵm trên tay. Nhưng khi lên làm tổng thống, cũng chính Nixon tìm cách loại bỏ cha ông ra khỏi quốc hội.

Học hành làng nhàng

Ở bậc học phổ thông, ông học ở Washington và Carthage, bang Tennessee. Trong thời gian này, gia đình ông sống trong khách sạn. Mùa hè, ông về nông trại của gia đình ở Carthage trồng cỏ và thuốc lá, nuôi bò. Thông minh, cần cù nhưng khi học Trường Trung học St. Albans, kết quả học tập thật đáng thất vọng. Khóa học có 51 học sinh thì ông đứng hạng 25 mặc dù các trắc nghiệm IQ của trường cho thấy ông đạt 133 lúc mới vào trường và 134 lúc ra trường.

Theo nhật báo The Washington Post, các đồng môn của ông Gore nói rằng không phải ông Gore học dở mà tại ông ham chơi. Ông thích xem truyền hình, ăn hamburger thỉnh thoảng lại hút cần sa. Thật kỳ lạ, con người sau này nổi tiếng ham thích khoa học và kỹ thuật lại lận đận với các môn ông yêu thích. Ông không bao giờ đạt điểm cao về môn khoa học tự nhiên, thường cúp cua môn toán và lô-gíc học. Môn vật lý và hóa học cũng vậy, chỉ đạt mức điểm trung bình.

Phóng viên chiến trường Al Gore ở Việt Nam năm 1971

So với ông Bill Clinton, Al Gore nổi tiếng thức sớm và cần cù, đôi khi có vẻ mô phạm hơn nhưng cả hai có một cái tật chung lúc đi học: không bao giờ chịu học đàng hoàng các môn mà hai vị cho là không thú vị. Họ đợi giờ chót mới thức sáng đêm học thi. Ông Clinton từng bỏ học ba tháng khi học trường luật Yale để rồi sau đó mượn tập vở bạn bè chép lại. Nhưng khi thi cử, Clinton lúc nào cũng đạt điểm cao hơn bạn bè. Ông Gore, trái lại, không dám phiêu lưu như ông Clinton. Nhưng cái tật ôm sách học lúc “nước đến chân” thì không bao giờ bỏ được. Chỉ có điều lúc thi, ông không được điểm cao như ông Clinton.

Đường vào Đại học Harvard của ông cũng không giống ai. Vào giữa thập niên 50, trường Harvard thay đổi chính sách tuyển sinh. Nhà trường quyết định tuyển thêm sinh viên từ thủ đô Washington và bang Virginia. Nhờ vậy, 16 học sinh Trường St. Albans xin vào Harvard đều được chấp thuận. Ông Gore học không giỏi nhưng nhờ có cha làm chính khách và từng làm đội trưởng đội bóng bầu dục nên được nhận vào ngay.

Ban đầu, ông Gore học ngữ văn Anh với mộng làm nhà văn. Nhưng trong hai năm đầu, ngành học này không làm cho ông hứng thú. Bởi vậy, ông toàn đạt điểm dưới trung bình. Sau đó, ông chọn ngành chính phủ học. Lần này, ông học ra trò, toàn đạt điểm B+ hoặc A-. Tháng 6-1969, ông ra trường với tấm bằng danh dự.

Làm báo và đi lính

Vốn là người chống chiến tranh Việt Nam ngay từ đầu, ông Gore có thể tránh chiến trường Việt Nam bằng cách đăng ký vào lực lượng vệ quốc quân mà một người bạn của gia đình ông đã chọn sẵn. Nhưng ông vẫn đăng ký vào lục quân Mỹ ngày 7-8-1969. Sau khi trải qua một lớp huấn luyện ở quân trường Ford Dix, ông được chỉ định làm phóng viên tờ The Army Flier, nội san của căn cứ Fort Rucker.

Bảy tháng cuối cùng đời lính, ông đáp tàu sang Việt Nam vào ngày 2-1-1971 làm phóng viên chiến trường, ở Biên Hòa 4 tháng và Long Bình 1 tháng. Năm 1988, ông viết cảm tưởng về chuyến đi này như sau: “Chuyến đi không làm thay đổi nhận thức của tôi. Cuộc chiến này là một sai lầm khủng khiếp”.

Ông rời khỏi quân ngũ hai tháng trước thời hạn để kịp vào học Trường Đại học Luật Vanderbilt theo học bổng một năm của Quỹ Rockefeller. Năm 1970, ông cưới bà Mary Elizabeth Aitcheson mà ông quen hồi thời đi học ở Washington.

Nhà môi trường có 31 năm thâm niên

Năm 1976, học chưa xong trường luật thì ông có dịp ra ứng cử nghị sĩ quốc hội Mỹ và đắc cử. Cũng trong nhiệm kỳ này, ông đã có dịp tổ chức buổi điều trần đầu tiên về thay đổi khí hậu, về vấn đề chất thải CO₂ gây hiệu ứng nhà kính. Sau này, khi trở thành thượng nghị sĩ năm 1989, ông viết một bài báo trên tờ The Washington Post cảnh báo rằng: “Nhân loại đã bất ngờ đi vào một mối quan hệ mới với trái đất. Rừng trên thế giới đã bị hủy hoại, tầng ozone thủng một lỗ khổng lồ. Sinh vật đang chết dần chết mòn với tốc độ chưa từng thấy”.

Ba năm sau, khi trở thành phó tổng thống Mỹ, ông tưởng rằng có cơ hội để hành động cứu trái đất. Nhưng dưới thời ông Bill Clinton, thay đổi khí hậu không phải là vấn đề ưu tiên của chính phủ. Ông cố gắng điều chỉnh, cân bằng ngân sách, thúc đẩy bảo vệ môi trường. Ông cũng là người khuyến khích NASA (Cơ quan Không gian Mỹ) phóng vệ tinh cung cấp thường trực một cái nhìn về trái đất từ trên không. Đó là tất cả những gì ông Gore làm được cho môi trường bởi suốt 8 năm cầm quyền, ông Clinton chú trọng đến kinh tế nhiều hơn.

Năm 2000, ông vuột mất thắng lợi trúng cử tổng thống trong một cuộc bầu phiếu gay cấn đến giờ chót và gây tranh cãi ầm ĩ. Đồng thời ông cũng vuột mất luôn cơ hội lãnh đạo một chính phủ dành ưu tiên cho vấn đề môi trường. Bởi vậy, giải Nobel Hòa bình năm nay trao cho ông (và Ủy ban Liên chính phủ về thay đổi khí hậu của Liên Hiệp Quốc) được coi là một tưởng thưởng xứng đáng cho cái công ông đeo đuổi sự nghiệp bảo vệ môi trường hơn ba chục năm nay.