Cuộc khủng hoảng không hồi kết

Một loạt vụ tấn công gây chết người với thủ phạm là người tị nạn xảy ra trong vòng chưa đầy 1 tuần qua ở Đức trong bối cảnh cộng đồng thế giới, nhất là châu Âu, đang ngày càng lún sâu vào cuộc khủng hoảng tị nạn và di dân lớn nhất kể từ Thế chiến II.

Đổi chác?

Những hình ảnh đau lòng về người di cư và người tị nạn từ Syria, Iraq, Afghanistan và một số ít nước châu Phi đến biên giới các nước châu Âu cũng như bờ biển Hy Lạp và Ý đã gây sốc hàng triệu người khắp thế giới. Chủ tịch Hội đồng châu Âu Donald Tusk đánh giá cuộc khủng hoảng tị nạn, di dân là “câu chuyện không bao giờ kết thúc” đối với Liên minh châu Âu (EU). Đồng thời, ông cảnh báo những giải pháp đang được áp dụng đều không lý tưởng và không giải quyết được vấn đề.

Hằng ngày vẫn có hàng ngàn người di cư liều chết vượt biển đến châu Âu Ảnh: EPA

Chen chúc nhau trên những con thuyền nhỏ bé mong manh, khoảng 1 triệu người đã vượt biển Aegean từ Thổ Nhĩ Kỳ đến Hy Lạp trong năm 2015 và hàng trăm người bỏ mạng giữa biển khơi. Sự thay đổi đó diễn ra kể từ tháng 3-2016, khi EU và Ankara đạt được thỏa thuận nhằm chặn đứng dòng người di cư đến châu Âu. Người Thổ Nhĩ Kỳ chốt chặn tuyến đường này để đổi lấy sự hỗ trợ về tài chính và lợi lộc về chính trị. Theo thỏa thuận nêu trên, Hy Lạp có bổn phận trả lại Thổ Nhĩ Kỳ những di dân không xin tị nạn hoặc đơn xin bị từ chối; cứ mỗi người Syria bị trả lại sẽ có một người tị nạn Syria được tái định cư, con số cao nhất là 72.000 người.

Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc Ban Ki-moon ngày 18-6 đã lên tiếng kêu gọi các quốc gia làm nhiều hơn để hỗ trợ giải quyết cuộc khủng hoảng di dân ở châu Âu, trong khi Hy Lạp không thể một mình đảm đương. Phát biểu trước khi đến đảo Lesbos (Hy Lạp) - cửa ngõ vào châu Âu đối với gần 1 triệu di dân năm 2015, ông Ban nhấn mạnh: “Không nên bỏ mặc Hy Lạp một mình đối phó với làn sóng người tị nạn trốn chạy chiến tranh. Chúng ta phải hợp tác với nhau để bảo vệ con người và giải quyết căn nguyên của vấn đề. Tôi tiếp tục kêu gọi khắp châu Âu và cả thế giới cùng chia sẻ trách nhiệm”.

Theo hãng tin Reuters, hiện có khoảng 8.400 người di cư đang ở trên các đảo của Hy Lạp và gần như tất cả họ đều thể hiện ước mong được tị nạn. Ngoài ra, ước tính còn có 48.000 người đang trú ngụ trên đất liền Hy Lạp sau khi một loạt nước Balkan đóng cửa biên giới.

Không ngăn được dòng chảy

Trước tình hình đó, tổ chức từ thiện Thầy thuốc không biên giới (MSF) hôm 17-6 tuyên bố không tiếp nhận kinh phí từ EU nữa để phản đối chính sách của khối này. “Chúng tôi thông báo sẽ không nhận kinh phí từ EU và các nước thành viên của khối này nữa để phản đối các chính sách cản trở đáng xấu hổ cũng như sự tăng cường nỗ lực đẩy di dân trở lại biển khơi” - đại diện MSF khẳng định.

Song song đó, MSF cho biết sẽ không một bệnh nhân nào được cứu chữa bị ảnh hưởng bởi quyết định nêu trên và tổ chức này sẽ bù đắp sự thiếu hụt từ các nguồn dự trữ trong thời hạn ngắn. Tổ chức này trong năm 2015 đã nhận 63 triệu USD từ EU và các nước thành viên để phục vụ công cuộc giúp đỡ người di cư. Tuy nhiên, theo đài BBC, 90% kinh phí hoạt động của MSF là từ các nguồn tài trợ tư nhân chứ không phải các chính phủ.

MSF lên án thỏa thuận của EU với Thổ Nhĩ Kỳ trong khi số di dân vượt biển đến châu Âu hiện nay đã lên đến mức cao nhất kể từ Thế chiến II, nhiều người trong số họ chạy trốn cuộc chiến tranh Syria. Ông Jerome Oberreit, Tổng Thư ký quốc tế của MSF, nhận định thỏa thuận EU - Thổ Nhĩ Kỳ đi ngược lại các nguyên tắc căn bản về hỗ trợ những người có nhu cầu. Theo ông, thỏa thuận này đã không sửa chữa được những khiếm khuyết thâm căn cố đế trong chính sách của EU mà còn phải cậy nhờ lực lượng bên ngoài thực hiện bổn phận của mình.

Dù được Ủy ban châu Âu công bố thành công, thỏa thuận trên đã trả giá quá đắt bằng chính sinh mạng con người. Hàng chục ngàn người vẫn còn bị kẹt lại ở Hy Lạp trong những điều kiện tồi tệ; phải trú ngụ trong những nhà xưởng, nhà kho cũ kỹ và các lều bạt trong khi chính sách tái định cư của EU - phân bổ khắp châu Âu - lại hầu như không hoạt động. Sống trong tâm trạng tuyệt vọng, một số nhóm người tị nạn đã quyết định quay về Syria những mong tìm được một tương lai khá hơn ở nơi này.

Ông Tusk cũng khuyến cáo thỏa thuận EU - Thổ Nhĩ Kỳ sẽ gia tăng áp lực lên đảo Sicily của Ý. Báo Daily Mail (Anh) đưa tin hàng ngàn người di cư vẫn đang hằng ngày vượt biển vào Sicily, làm dấy lên nỗi lo ngại rằng hòn đảo cổ xưa trên Địa Trung Hải này sẽ trở thành một “Lesbos thứ hai”. Chỉ trong vòng 3 tháng đầu năm 2016, số di dân đến đảo này đã tăng 90%. Đại đa số người di cư đến Sicily là dân châu Phi, từ các nước Nigeria, Ghana, Gambia, Niger, Bờ Biển Ngà và Benin.

Trong bối cảnh đó, EU đang hoạch định chính sách di dân tương lai của khối này với dự định viện trợ cho một số quốc gia châu Phi để chặn dòng người rời khỏi đất nước họ. Ông Oberreit đánh giá một khi có hành động như vậy, nghĩa là EU dùng tiền để chạy trốn trách nhiệm và các giá trị của mình.

Kỳ tới: Trách nhiệm của Mỹ