Chính quyền địa phương nên có 2 cấp

Theo TS Nguyễn Sĩ Dũng, Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, việc tổ chức 3 cấp hay 2 cấp chính quyền phụ thuộc vào quan niệm của nhà nước. Nhà nước muốn xã hội lớn và nhà nước nhỏ thì có 2 cấp; nếu muốn chính quyền can thiệp nhiều hơn thì có 3 cấp. Hầu hết các nước đều có 2 cấp là cấp tỉnh ở trên và cấp cơ sở ở dưới.

Nhiều đại biểu nhận định tổ chức chính quyền địa phương là vấn đề cần đổi mới căn bản của tổ chức nền hành chính quốc gia nên cần thống nhất quan điểm tổ chức chính quyền địa phương chỉ 2 cấp với cơ chế phân quyền, tự chủ, tự chịu trách nhiệm một cách minh bạch. Việc thay mô hình 3 cấp chính quyền địa phương hiện hành nhưng không có quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm còn 2 cấp chính quyền nhưng có quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm, được quyết định những vấn đề thuộc thẩm quyền của mình sẽ xóa được tình trạng dân chủ hình thức, bảo đảm được tính chất chính quyền của dân, do dân và vì dân.

“Mặt khác, việc tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp sẽ tạo điều kiện tổ chức lại hệ thống chính trị tương ứng của mỗi cấp, tinh gọn bộ máy hành chính, tạo điều kiện để cải thiện tiền lương cho cán bộ, công chức. Đối với những đơn vị hành chính cấp tỉnh có quy mô lớn, vẫn xây dựng mô hình chính quyền địa phương theo nguyên tắc chính quyền 2 cấp, bảo đảm dân chủ của người dân ở chính quyền cơ sở nhưng sẽ có sự linh hoạt trong việc tổ chức thêm các cơ quan hành chính thực hiện chức năng quản lý của chính quyền địa phương” - TS Trần Du Lịch, Phó trưởng Đoàn Đại biểu Quốc hội TP HCM, nhận định.

Ông Trần Du Lịch cũng đồng tình với quy định “chính quyền địa phương là pháp nhân công quyền”, xem đây là một đổi mới quan trọng về địa vị pháp lý của chính quyền địa phương. Ông phân tích: Theo các quy định hiện hành, chúng ta sử dụng khái niệm nhà nước để chỉ cho trung ương lẫn địa phương trên tất cả các lĩnh vực. Từ đó phân cấp nên nó trở thành nguyên nhân của cơ chế xin - cho, thiếu địa chỉ rõ ràng, đặc biệt vô cùng phức tạp về thủ tục hành chính nhưng lại tạo quá nhiều kẽ hở để tiêu cực. Khi xác định chính quyền địa phương là một pháp nhân công quyền thì sẽ phân định rõ ràng giữa ngân sách quốc gia do chính quyền trung ương đại diện và ngân sách địa phương thuộc chính quyền địa phương (do HĐND quyết định).

Khi đó, theo TS Trần Du Lịch, ngân sách quốc gia trợ cấp cho địa phương dù 1 đồng cũng phải do Quốc hội quyết định và giám sát thực thi; ngân sách địa phương dù 100 đồng vẫn thuộc thẩm quyền HĐND địa phương mà Quốc hội không can thiệp. Tài sản quốc gia tọa lạc tại một địa phương do Chính phủ quản lý. Tài sản địa phương do chính quyền địa phương tự quản lý và tự chịu trách nhiệm trước nhân dân địa phương.