Động lực mới từ cải cách

Theo báo cáo thường niên Môi trường kinh doanh lần thứ 12 do Ngân hàng Thế giới (World Bank - WB) mới phát hành, chỉ số xếp hạng môi trường kinh doanh thuận lợi năm 2015 của Việt Nam tăng 0,31 điểm lên mức 62,42 điểm dù chỉ đứng thứ 78/189 quốc gia (tụt 6 bậc so với xếp hạng năm trước).

Tăng điểm ở 6 chỉ tiêu

Bà Nguyễn Minh Thảo, Phó Ban Môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh - Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương (CIEM), cho biết đánh giá môi trường cạnh tranh năm 2015 được ghi nhận tăng điểm ở 6 chỉ tiêu: khởi sự kinh doanh, cấp phép xây dựng, tiếp cận điện, đăng ký quyền sở hữu, giao dịch thương mại qua biên giới, giải quyết phá sản. Trong đó, theo đánh giá của bà Thảo, các chỉ tiêu tăng điểm chủ yếu là ở khâu thực thi còn chính sách thì chưa thay đổi.

Khởi sự kinh doanh ở Việt Nam là 1 trong 6 tiêu chí được Ngân hàng Thế giới đánh giá có cải thiện tích cực. Trong ảnh: Làm thủ tục doanh nghiệp tại Sở Kế hoạch và Đầu tư TP HCM Ảnh: HOÀNG TRIỀU

Tuy vậy, có tới 5 lĩnh vực bị tụt hạng so với báo cáo năm ngoái. Cụ thể: Chỉ số về khởi sự kinh doanh năm nay ở thứ hạng 125 - giảm 5 bậc; chỉ số về tín dụng ở thứ hạng 36 - giảm 6 bậc; chỉ số về nộp thuế ở thứ hạng 173 - giảm 2 bậc; chỉ số về bảo vệ nhà đầu tư thiểu số ở thứ hạng 117 - giảm 2 bậc; chỉ số về thương mại xuyên biên giới đứng thứ 75 - giảm 1 bậc.

Bà Nguyễn Minh Thảo cho rằng WB ghi nhận các cải cách của Việt Nam không chỉ dựa trên các quy định chính sách mà còn dựa vào phản hồi từ các doanh nghiệp. Trong khi đó, có những trường hợp chính sách tốt nhưng ở khâu thực thi lại chưa ổn nên doanh nghiệp không được hưởng thuận lợi trong thực tế.

Lý do thứ hai khiến thứ hạng của Việt Nam bị tụt là do việc thu thập, đánh giá số liệu của WB có độ trễ khoảng 2 năm so với thời điểm công bố báo cáo. “Báo cáo môi trường 2015 được thực hiện trong giai đoạn từ năm 2013 đến đầu năm 2014. Do đó, những cải cách về chính sách mới đây, đặc biệt là chính sách thuế và thời gian tiếp cận điện, chưa được cập nhật. Trong khi đó, trước năm 2014, Việt Nam chưa thực sự có nhiều cải cách mạnh mẽ đáng được ghi nhận” - bà Thảo phân tích.

Trong đó, thành tích đáng kể nhất về cải cách trong thời gian gần đây chính là thủ tục thuế với thời gian nộp thuế mỗi năm đã giảm được 201 giờ. Ngoài ra, tiếp cận điện cũng nhanh hơn: điện cao thế từ 180 ngày xuống còn 70 ngày, điện trung thế từ 132 giờ còn 35 giờ, điện hạ thế từ 90 còn 15 ngày… Tuy vậy, thực tế, việc tiếp cận tín dụng và các chính sách thuế được ghi nhận về cải cách chính sách nhưng không ghi nhận về điểm số. “Những chỉ tiêu về thuế, tín dụng, tiếp cận điện, giao dịch thương mại qua biên giới chắc chắn sẽ tiếp tục được ghi nhận trong các đợt đánh giá xếp hạng tới đây nhằm cải thiện bức tranh môi trường kinh doanh của Việt Nam” - bà Thảo nhìn nhận.

Phải nỗ lực liên tục và đồng bộ

Các chuyên gia đánh giá mặc dù điểm số của Việt Nam có dấu hiệu cải thiện nhưng thứ hạng bị đánh tụt chứng tỏ tốc độ cải cách vẫn còn thua các nước trong bảng xếp hạng. “Việt Nam tuy có cải cách nhưng chưa đủ nâng được thứ hạng bởi các nước khác có tốc độ cải cách nhanh và quyết liệt hơn rất nhiều. Nếu không nỗ lực thì Việt Nam không thể đuổi kịp và cải thiện được vị trí trong bảng xếp hạng” - một chuyên gia của CIEM nhận xét.

Theo bà Nguyễn Minh Thảo, Nghị quyết 19 nêu rất rõ các giải pháp của Chính phủ nhằm nâng cao chỉ số xếp hạng môi trường kinh doanh, giao nhiệm vụ cho các bộ ngành, cơ quan rất rõ ràng. Tuy nhiên, điểm yếu của chúng ta là không có sự liên thông, phối hợp giữa các bộ, ngành để giúp doanh nghiệp có môi trường tốt hơn mà lại mạnh ai nấy làm, chưa kể đến một số bộ, ngành chưa thực sự tích cực vào cuộc. Để nâng được thứ hạng, cần sự nỗ lực vào cuộc hơn nữa của các bộ, ngành, chủ động rà soát chính sách, liên kết với nhau chặt chẽ bởi mỗi chỉ số được đánh giá đều liên quan đến nhiều bộ, ngành khác nhau.

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam, cho rằng chính sách thuế cũng như hải quan trong năm nay đã sửa đổi khá nhiều nhưng Bộ Tài chính cũng nên tính đến việc hệ thống hóa, toàn diện hóa các văn bản pháp luật, không chỉ chạy theo việc sửa những bất cập mà không để ý đến những phát sinh khác trong tương lai. Hội Tư vấn Thuế liên tục phải cập nhật những sửa đổi về thuế đã thấy khó thì doanh nghiệp khi thực hiện để hiểu hết các văn bản đó ngày càng khó hơn.

Chuyên gia kinh tế - TS Lê Đăng Doanh cho rằng đánh giá xếp hạng chưa phản ánh được những nỗ lực của Chính phủ mới thực hiện được từ đầu năm đến nay. Tới đây, để tiếp tục cải cách môi trường đầu tư kinh doanh, cần tiếp tục cải cách thủ tục hành chính, cải cách thể chế mạnh mẽ hơn nữa. “Cải cách cần quan tâm nhất đến ứng dụng công nghệ thông tin để giảm chi phí giao dịch, hạn chế sự nhũng nhiễu của bộ máy công quyền vốn bị doanh nghiệp phản ánh nhiều” - ông Doanh đề xuất.