Hành trình tìm sự thật

 

 

Cách đó mấy năm, can phạm này đã từng nhập viện cấp cứu vì tai nạn giao thông, gây chấn động não. Từ đó, anh ta luôn bị hành hạ vì những cơn nhức đầu, rồi tìm đến heroin với lý do “có heroin mới đỡ nhức”.

 

Gia đình tan vỡ, nhiễm HIV sau những lần hút chích, bị hành hạ bởi những cơn đau mà không có can thiệp y tế kịp thời... đã đẩy người thanh niên đó dấn sâu thêm vào sai lầm. “Kết quả giám định cho thấy can phạm trên bị hạn chế về năng lực hành vi do những sang chấn sau chấn thương não. Hành vi trái pháp luật trên một phần xuất phát từ việc bị sai khiến – khi anh ta bị cơn đau đầu và cơn ghiền thuốc hành hạ”.

 

Kết quả giám định đó, về pháp luật, sẽ giúp người thanh niên kia được định đúng tội. Quan trọng hơn, đó là việc phát hiện một người tâm thần nhiễm HIV và đưa đi điều trị kịp thời để tránh những hậu quả nặng nề hơn cho xã hội, một khi đương sự không hoàn toàn kiểm soát được bản thân.

 

Kết quả giám định ở những vụ án có mức độ nghiêm trọng cao thường được các giám định viên cân nhắc kỹ lưỡng. BS Vũ Đình Vương, Phó Khoa A Bệnh viện Tâm thần TPHCM kiêm giám định viên, kể lại ca giám định cho một phạm nhân phạm tội giết người – giết mẹ ruột một cách dã man: “Anh ta chưa từng có tiền sử bệnh tâm thần, cũng không tỏ ra bất thường nhưng các cơ quan chức năng đã trưng cầu giám định do phương thức gây án quá tàn nhẫn và không có nguyên nhân xác đáng.

 

 

Ca giám định cũng mất nhiều buổi làm việc, cuối cùng phát hiện phạm nhân đó mắc chứng hoang tưởng kỳ quái. Trong cơn bệnh bộc phát, anh ta không còn làm chủ được năng lực hành vi dẫn đến án mạng”.

 

Kết quả giám định không chỉ phục vụ cho quá trình luận tội, mà chỉ định “điều trị bắt buộc” đối với bệnh nhân khi đó còn giúp ngăn chặn những hậu quả đáng tiếc khi phạm nhân ấy trở về với cộng đồng. Ca giám định mất khá nhiều buổi làm việc, bởi lẽ “đó không chỉ là một hồ sơ bệnh án mà còn là số phận một con người”.

 

 

Là người ai cũng có cảm xúc, nên đôi khi giám định viên phải đối mặt với nhiều tình huống mà họ phải biết quên đi để thực hiện chức năng của mình. BS Nguyễn Ngọc Quang kể: “Có lần, một cụ ông gần 90 tuổi đạp xe đến trung tâm để xin giám định rằng mình không tâm thần. Mục đích là để xác nhận mình đủ năng lực hành vi tiến hành bán căn nhà chung của ông bà ngày xưa (cụ bà đã qua đời), chia tiền cho các con rồi lấy một phần tiền mua nhà ở quê, sống một mình những ngày còn lại theo ý thích.

 

Nhưng các con ông không cho với lý do: Ông bị điên. Hai phe – ông cụ và các con – tranh giành nhau quyết liệt, thậm chí bên nào cũng sẵn sàng kiện tụng nếu kết quả giám định không làm vừa lòng. Đấy là những lúc giám định viên phải đặt sự thật lên hàng đầu”. Kết quả giám định cho thấy ông bị hoang tưởng trường diễn và hạn chế một phần năng lực hành vi, và việc ông cụ có tự bán nhà được hay không thì còn chờ phán quyết của tòa án.

 

Tình người cũng là điều cần thiết để họ hoàn thành tốt công tác, nhất là khi họ đã là BS, những người được đào tạo với thiên chức cứu người. BS Quang cho biết thêm: “Khi giám định, trong một số trường hợp, giám định viên rất cần “lựa lời mà nói” để không tổn thương người bệnh lẫn thân nhân, bởi họ thường có sẵn mặc cảm về căn bệnh. Hơn nữa, muốn ca giám định thành công, việc tạo cho người được giám định cảm giác an toàn là rất cần thiết. Phải giúp họ cảm nhận được rằng người họ đang đối diện là một thầy thuốc đang muốn giúp đỡ họ”.

 

BS Trịnh Tất Thắng, Giám đốc Bệnh viện Tâm thần TPHCM, nguyên giám đốc Trung tâm Giám định Pháp y tâm thần TPHCM, cũng chia sẻ: “Khi vạch mặt một đối tượng giả bệnh, đôi khi cảm giác “trái nghề” lại dâng lên. Vì một BS thì đã học và quen với việc tìm bệnh, cứu người, dù cho trước mặt mình là người tốt hay kẻ xấu. Trong nhiều ca, những cảm xúc trái chiều vẫn xuất hiện nhưng quan trọng là giám định viên không được để cảm xúc che lấp đi sự thật”.