Khó kiểm soát thu nhập quan chức

Kiểm soát thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn được coi là một trong những biện pháp ngăn chặn tham nhũng. Tuy nhiên, dự thảo đề án kiểm soát thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn do Thanh tra Chính phủ đưa ra lấy ý kiến lần đầu vào ngày 9-8 được nhiều chuyên gia, đại diện cơ quan liên quan cho rằng chưa đủ sức nặng.

Tổng kết của Thanh tra Chính phủ cho thấy các quy định về kê khai tài sản, thu nhập của người có nghĩa vụ kê khai theo quy định của Luật PCTN còn mang tính hình thức; kê khai thu nhập bằng tiền hầu như không thực hiện được. Sau khi tiếp nhận bản kê khai, cơ quan quản lý cán bộ, công chức chỉ làm nhiệm vụ lưu hồ sơ mà chưa có cơ chế giải trình, kiểm tra, xác minh để bảo đảm việc kê khai tài sản minh bạch, trung thực. Đặc biệt, do không có chế tài xử lý đối với những trường hợp có hành vi gian dối nên chưa bảo đảm được tính chính xác đối với hồ sơ kê khai. Nhiều công cụ góp phần kiểm soát thu nhập như Luật Thuế thu nhập cá nhân, quy định thanh toán không dùng tiền mặt, quy định về nhận quà tặng và nộp lại quà tặng… đã được sử dụng nhưng không mang lại hiệu quả như mong muốn.

Thanh tra Chính phủ cho rằng thu nhập ngoài lương của người có chức vụ, quyền hạn tăng lên và được hình thành từ nhiều nguồn khác nhau, làm nảy sinh nguy cơ xuất hiện những nguồn thu nhập có nguồn gốc bất hợp pháp, có thể từ hành vi tham nhũng. Ranh giới giữa quà tặng và tài sản hối lộ không dễ phân biệt nên có sự nhầm lẫn về xử lý và kiểm soát. Nếu không có cơ chế kiểm soát thu nhập hiệu quả, công chức sẽ dễ dàng lợi dụng chức vụ, quyền hạn để cố ý làm trái, tham ô, nhận hối lộ vì hành vi của họ không dễ bị phát hiện.

Các khoản thu nhập bị kiểm soát thuộc 3 nhóm cơ bản: thu nhập từ ngân sách nhà nước (tiền lương, phụ cấp và các khoản thù lao theo hợp đồng hoặc không theo hợp đồng); thu nhập chịu thuế và không chịu thuế thu nhập cá nhân từ các giao dịch kinh tế, dân sự khác của người có chức vụ, quyền hạn (chuyển nhượng bất động sản, từ đầu tư vốn, kinh doanh, kiều hối...); thu nhập từ quà tặng, quà biếu, tiền thưởng, hoa hồng…

Nhiều ý kiến cho rằng các nội dung được đưa ra còn chung chung, phạm vi quá rộng nên khó áp dụng. Theo ông Tạ Văn Giang, Phó Vụ trưởng Vụ Nghiên cứu tổng hợp - Ban Nội chính Trung ương, thống kê mới đây của Thanh tra Chính phủ cho thấy đã có 1 triệu cán bộ thực hiện kê khai tài sản. Tuy nhiên, với thực trạng công nghệ thông tin như hiện nay thì việc kiểm tra tính xác thực của những bản kê khai này gặp rất nhiều khó khăn. "Chúng ta phải "liệu cơm gắp mắm", chọn một số đối tượng nhất định để giám sát chặt về tài sản rồi mới làm rộng ra" - ông Giang nói. Ông Giang cho rằng thủ tục xác minh tài sản của cán bộ hiện nay còn nhiều hạn chế, xử lý đối với tài sản tăng thêm không giải trình được chưa rõ, còn vướng mắc. Trong khi đó, hình thức biếu xén cán bộ có chức quyền thông qua quà tặng, quà biếu ngày càng phổ biến và giám sát, kiểm tra rất khó khăn. Điều này được thể hiện rõ nhất qua việc mỗi năm chỉ có 1-2 cán bộ khai báo về việc được tặng quà và nộp lại cho tổ chức. "Điều chúng ta muốn hướng tới là việc kiểm soát những nguồn thu nhập không chính đáng, bởi đó là cội nguồn của tham nhũng. Điều này buộc phải nghĩ tới việc công khai bản kê khai tài sản để những cán bộ xung quanh và người dân có thể phát hiện được những tài sản ngầm" - ông Giang cho biết.