Linh vật thuần Việt đâu rồi?

Bên cạnh linh vật được những người “có lòng” tiến cống, nhiều nơi chủ động đặt hàng linh vật ngoại lai về đặt ở công sở, doanh nghiệp của mình nhằm diễu võ dương oai, cầu tài vọng lộc, trấn độc trừ tà...

Văn hóa tín ngưỡng là nét đẹp lâu đời của người Việt. “Có thờ, có thiêng; có kiêng, có lành” là quan niệm dân gian từ bao đời nay, thể hiện đậm nét qua sinh hoạt thường nhật. Nhưng tín ngưỡng khác với mê tín dị đoan. Chắc chắn rằng trong số những người sắm sanh, trưng bày linh vật ngoại lai đó có nhiều người không phải để thể hiện văn hóa tín ngưỡng mà chỉ vì mê tín dị đoan.

Khi đã đặt mục tiêu xây dựng một nền văn hóa Việt Nam đậm đà bản sắc dân tộc thì tính bản địa của văn hóa phải hết sức được xem trọng. Không gian sinh hoạt - nhất là nơi thờ tự, chiêm bái - của người Việt chắc chắn không thể chấp nhận sự hiện diện của của sư tử “lạ”, tì hưu “lạ”. Để xảy ra như thế không những làm mất đi sự thiêng liêng của hành vi tín ngưỡng mà còn gây thất bại trong việc truyền bá, dạy dỗ các thế hệ sau về văn hóa truyền thống.

Có nhiều lý do khiến linh vật ngoại lai xuất hiện dày đặc ở nước ta. Một là, bởi điều kiện kinh tế; những người khá giả mới có điều kiện tiến cống linh vật cho chùa chiền, di tích hoặc mua về đặt tại không gian làm việc của mình. “Phú quý sinh lễ nghĩa” là vậy! Hai là, nhiều người, nhiều nơi thấy người khác, nơi khác làm thì cũng làm theo trong khi chẳng hề biết ý nghĩa của linh vật đó là gì, đặt trong không gian nào là phù hợp; chỉ cần huyền bí, chỉ cần oai vệ... Thậm chí, nếu không là sư tử đá hay tì hưu đá Trung Quốc, người ta cũng chẳng biết phải đặt vào đó linh vật nào. Ba là, có ai chỉ vẽ cho người dân biết đâu là linh vật bản địa? Người hiểu đúng thì ít, lại không có điều kiện thông tin rộng rãi; trong khi cơ quan quản lý văn hóa có thẩm quyền lại không tuyên truyền đúng mức. Trong hoàn cảnh đó, người dân hoặc tự tìm tòi học hỏi để thể hiện cho đúng cách thức tín ngưỡng, còn không thì nhắm mắt làm theo số đông.

Dù Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch vừa có văn bản khuyến cáo các tổ chức, cá nhân không sử dụng, không sản xuất, không tiến cống biểu tượng, sản phẩm, linh vật và các sản phẩm lạ, văn hóa nước ngoài ở nơi công cộng nhưng động thái này được cho là chậm, bởi lẽ tình trạng linh vật ngoại lai vốn đã được các nhà nghiên cứu văn hóa lên tiếng từ lâu. Người dân có lẽ không mong chờ sự khuyến cáo hay cấm đoán, họ cần biết sớm và rõ đâu là những linh vật thuần Việt và ý nghĩa biểu trưng của những linh vật ấy ra sao...