Tan hoang triền cát ven biển Khánh Hòa

Cát lậu sát bên hông Nhà sinh hoạt cộng đồng tổ dân phố Mỹ Á

Ngang nhiên múc cát

Mới 7 giờ sáng, tại khu vực Mũi Ghềnh (thuộc 2 tổ dân phố Mỹ Lương và Mỹ Á) đã rền vang tiếng động cơ. Những chuyến xe tải chở cát vào ra tấp nập. Trên đường Lê Hồng Phong, các xe nối đuôi nhau đưa cát về bãi tập kết, đưa thẳng vào những công trình xây dựng dân dụng.

 Một hầm cát lậu của ông Tư Mùa

Lao nhanh về phía hầm cát, ông Tư Mùa vội vã xuống xe, nhảy lên chiếc máy múc khởi động máy để sẵn. Chiếc máy múc ì ạch múc từng gàu cát mịn tinh đổ vào thùng xe. Trong tiếng máy gầm rú, Tư Mùa nói lớn: “Gần Tết rồi, các công trình xây dựng họ hối quá nên nhà có 2 chiếc xe phải thay nhau chở cát mới kịp giao. Các ông muốn mua cát với khối lượng lớn để xây dựng phải gọi thêm mấy chủ xe khác nữa, mình tôi không đủ cung cấp”. Khi được hỏi, cát ở đây khai thác có phép hay không, ông này cười nói: “Trời! Mấy ông nghĩ sao mà hỏi được phép không. Cát ở ven biển ai dám cấp phép, toàn bộ đều khai thác trộm hết, chẳng thuế má gì tất”.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, phường Ninh Thủy hiện chỉ có Mũi Ghềnh là có cát tô. Vậy nên dọc Mũi Ghềnh, vô số hầm hố, ao hồ được tạo nên bởi việc khai thác cát. Một người dân địa phương than thở: “Mũi Ghềnh bị múc nát mấy năm nay rồi. Không hiểu chính quyền địa phương quản lý thế nào mà các đầu nậu cát lại công khai như vậy. Xe chạy lấy cát thoải mái, chẳng phải lén lút gì hết”.

 Sau tấm biển cấm này không xa, hoạt động khai thác cát vẫn diễn ra hàng ngày

Tại một điểm khai thác cát ở gần Nhà sinh hoạt cộng đồng tổ dân phố Mỹ Á, khung cảnh còn tan nát hơn nhiều. Hàng ngàn mét vuông đất bị xới tung để lấy cát. Giữa thanh thiên bạch nhật, tốp nhân công khoảng 5 - 6 người luôn túc trực để xúc cát lên xe. Những đụn cát cao lút đầu người được làm sạch, tập kết ngay khu vực khai thác. Máy móc đào bới đến đâu, ao hồ hình thành đến đó. Để có cát, các đầu nậu cho nhân công đào những hầm hố sâu hoắm, bất chấp nguy hiểm. Ở khu vực này mặc dù có đường điện cao thế chạy qua, song họ vẫn moi sát chân trụ điện để lấy cát.

Những đầu nậu cát

Qua quá trình dài theo dõi và thâm nhập, điều tra, chúng tôi nhận thấy, những đầu nậu chuyên khai thác cát trái phép ở Ninh Thủy đều là người địa phương. Ngoài ông Tư Mùa còn có vài gương mặt khác như anh em nhà Quỳnh - Lượm và ông Năm Bình. Đây là những người luôn có lượng cát lớn để cung cấp cho thị trường. Mỗi đầu nậu phụ trách một mảng riêng, nếu Tư Mùa chỉ cung cấp cát san nền và cát tô thì anh em nhà Quỳnh - Lượm lại chuyên cung cấp cát xây. Riêng cát tô loại đẹp và khối lượng lớn thì phải hỏi đến Năm Bình. Tất cả các đầu nậu đều có đội xe cơ giới để khai thác cát khi cần. Vào những thời điểm có công trình, cát sẽ được đưa thẳng từ các hầm về nơi người mua. Còn lúc rảnh, các đối tượng sẽ khai thác và đưa về các bãi trữ của mình để bán dần. Các đầu nậu tiết lộ, vào những đợt cơ quan chức năng làm căng, việc khai thác cát sẽ được tiến hành ngoài giờ hành chính hoặc ban đêm. Khi tình hình êm, họ tranh thủ mọi thời điểm để lấy cát, không kể giờ giấc.

 Trước khi chạy xe tải đi bán cát, ông Tư Mùa giấu máy múc ở bụi cây bên hầm cát

Qua giới thiệu của một người quen, chúng tôi gặp được Lượm. Thấy có khách đặt vấn đề mua cát với khối lượng lớn, anh ta vồn vã: “Cát ở Ninh Thủy toàn anh em tôi làm không à. Các ông muốn cát xây, cát tô, cát san nền, tôi đều cung cấp được hết. Khi nào xây dựng, điện trước một tiếng, thỏa thuận giá xong, anh em tôi sẽ chở tới. Nhưng nếu lấy hóa đơn đỏ giá khác, mà không lấy hóa đơn thì giá khác. Bởi chúng tôi ở đây toàn khai thác trộm nên không có thuế má gì hết. Muốn có hóa đơn, lại phải vào tận Nha Trang để mua”. Trong lúc trò chuyện, Lượm hứng chí khoe những nơi mà mình khai thác cát trộm, kể cả mánh khóe và trữ lượng khai thác hàng ngày. Chốt lại vụ mua bán, anh ta ra giá: “Cát xây cũng như cát tô, mỗi xe 1,2 triệu đồng. Xe chở có loại 3 đến 5 tấn, có loại 5 đến 7 tấn nhưng chiếc nào cũng chở được khoảng hơn 6m³ nên tính đồng giá hết. Nếu thích tính theo khối thì có hóa đơn là 250.000 đồng/m³, còn không có hóa đơn tính 210.000 đồng/m³. Số lượng bao nhiêu, cứ báo trước sẽ có đủ”.

Vì sao không bị xử lý?

Tư Mùa cho biết, phần đất có cát mà ông đang khai thác đã được cấp sổ đỏ thuộc loại đất trồng cây lâu năm do ông mua lại. Việc khai thác cát chui đương nhiên là không bị đánh thuế, nhưng ông vẫn phải bán giá cao bởi ngoài lí do chất lượng cát tốt, cái chính là để bù lại các khoản tiền lót tay. Để thuyết phục chúng tôi mua cát với số lượng lớn, nhưng không bớt giá, Tư Mùa kỳ kèo: “Tuy là đất của mình, nhưng để được họ làm lơ cho mình làm ăn thì phải thường xuyên chi tiền, mỗi lần từ 2 đến 6 triệu đồng. Nói chung, cứ sau khi gặp, chào họ mà họ không đáp lại thì mình hiểu vấn đề và phải sớm lo tiền lót tay, nếu không sẽ có người xuống xử lý ngay”. Những đầu nậu khai thác cát lậu khác ở Ninh Thủy mà chúng tôi tiếp xúc cũng cho biết, để việc khai thác trái phép trót lọt với quy mô lớn, liên tục trong thời gian dài thì họ buộc phải chi tiền lót tay cho những người có chức trách quản lý về lĩnh vực đất đai, tài nguyên, môi trường ở địa phương.

Trao đổi với chúng tôi về tình trạng khai thác cát ở khu vực Mũi Ghềnh và phía sau Nhà máy Xi măng Hòn Khói, ông Phạm Tấn Đang - Chủ tịch UBND phường Ninh Thủy khẳng định: “Trước đây, đúng là có xảy ra tình trạng khai thác cát trái phép ở những khu vực này, nhưng sau thời gian chúng tôi xử lý nghiêm thì tình trạng này đã chấm dứt hẳn và không còn tái diễn. Từ đầu năm đến nay, chúng tôi xử lý hành chính 1 đối tượng khai thác cát trái phép, nhưng trường hợp này khai thác ở chỗ khác”. Thế nhưng, sau khi xem những hình ảnh do chúng tôi cung cấp, ông Đang lại cho rằng: “Lĩnh vực này tôi giao cho đồng chí phó chủ tịch phụ trách nên có thể hiện nay tái diễn tình trạng khai khác cát trái phép, nhưng chưa nghe báo cáo nên tôi cũng chưa nắm được(?)”. Nói rồi, ông Đang chỉ đạo cán bộ Môi trường của phường tổ chức lực lượng đến ngay hiện trường để kiểm tra. Trả lời về việc có hay không việc các đối tượng khai thác cát trái phép chung tiền lót tay cho cán bộ địa phương, ông Đang cho rằng: “Lời họ nói ít nhiều cũng có cơ sở, vì việc khai thác cát giữa ban ngày như vậy thì không thể giấu giếm được. Tôi rất quan tâm đến vấn đề này và sẽ sớm cho thanh tra, kiểm tra để làm rõ”.

Ngay khi phóng viên cung cấp thông tin các địa điểm khai thác cát, cán bộ phường đã xuống ngay hiện trường. Tuy nhiên, không biết việc xử lý kịp thời như vậy sẽ kéo dài được bao lâu, đó là câu hỏi của dư luận trong suốt thời gian vừa qua. Bởi, từ lâu, Ninh Thủy luôn là địa bàn để xảy ra tình trạng khai thác khoáng sản trái phép; đã có hàng ngàn mét khối cát bị lấy đi, các triền cát ven biển bị moi móc nham nhở. Nếu không sớm ngăn chặn, tài nguyên sẽ còn bị khai thác trái phép.