Trách nhiệm, bản lĩnh phải cụ thể!

Ông Lê Thái Hỷ, Giám đốc Sở Thông tin và Truyền thông TP HCM, gợi mở như vậy cho cuộc tọa đàm “Trách nhiệm và bản lĩnh của cơ quan báo chí trong quy trình thực hiện tin, bài thời sự”, do Ban Tuyên giáo Thành ủy, Sở Thông tin và Truyền thông cùng Hội Nhà báo TP HCM tổ chức ngày 12-6, nhân kỷ niệm 90 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21.6.1925-21.6.2015).

Nhanh nhưng phải chính xác

Theo ông Hỷ, nói đến trách nhiệm và bản lĩnh của báo chí trong quá trình thông tin thì không thể nói chung chung mà phải cụ thể trong từng vị trí, công việc của quy trình làm báo.

Dẫn sự việc cụ thể vừa qua, một bộ phận công nhân ở  phía Nam kiến nghị được lựa chọn hưởng BHXH một lần hoặc bảo lưu thời gian đóng BHXH như quy định cũ, thay vì chờ để hưởng một lần như quy định tại điều 60 Luật BHXH năm 2014 (chưa có hiệu lực thi hành), nhà báo Vĩnh Tùng, Báo Người Lao Động, kể khó khăn nhất lúc bấy giờ đối với phóng viên trực tiếp thông tin về sự việc này là làm sao góp phần cùng cơ quan chức năng giải thích để công nhân hiểu và đồng thuận kiến nghị có trật tự, không để kẻ xấu lợi dụng kích động, không ảnh hưởng đến sản xuất và ngày công lao động của chính họ; thêm nữa, phải nắm được tâm tư nguyện vọng của họ để thông tin đến cơ quan chức năng một cách chính xác nhất. Đó là áp lực đòi hỏi trách nhiệm rất cao của không chỉ phóng viên mà còn cả tòa soạn và ban biên tập.

Từ việc đối đầu với sóng gió trong 37 ngày đêm trên biển để có những thông tin phản ánh việc Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 trên vùng biển thuộc chủ quyền nước ta, nữ phóng viên Báo Tuổi Trẻ My Lăng kể: “Nhiều ngày không ăn uống được vì say sóng nhưng trong tôi luôn có lời nhắc nhở rằng bạn đọc đang ngóng đợi thông tin và cả tòa soạn cũng đang dõi theo từng giờ, từng phút. Trách nhiệm lớn lao ấy trông chờ vào chính tôi. Nhờ vậy mà tôi đã đủ nghị lực để vượt qua vất vả”.

Phóng viên các báo ở TP HCM trên hành trình tác nghiệp ở Trường SaẢnh: Lê Sơn

Nhà báo Đức Hiển - Tổng Thư ký Báo Pháp Luật TP HCM - bày tỏ trăn trở trước áp lực của những thông tin nhạy cảm. Thông tin “nhạy cảm” chưa được định nghĩa một cách rõ ràng, trong khi điều này đang dần mặc định trong suy nghĩ và quán tính của một số nhà báo, tạo nên sự cảnh giác, cẩn trọng nhưng cũng tạo nên sự thúc thủ của cơ quan báo chí, cơ quan quản lý báo chí, tạo tâm lý tự kiểm duyệt ở phóng viên. Tâm lý này làm hạn chế sự chủ động đào xới, phát hiện và lý giải thông tin vốn là thiên chức của nhà báo, khiến báo chí thậm chí bỏ trống “trận địa” cho những trang mạng xã hội tuyên truyền thiếu thiện cảm với chính quyền.

Từ đó, nhà báo Đức Hiển cho rằng cần hiểu thông tin nhạy cảm là những thông tin mà việc đưa tin có thể dẫn đến những hậu quả bất lợi cho lợi ích chung của cộng đồng, của đất nước; có thể khiến công chúng bị kích động gây ra những hành vi ngoài tầm kiểm soát, bất lợi cho đối nội, đối ngoại, tẩy chay một cách vô căn cứ một mặt hàng, dịch vụ; gây kỳ thị hoặc xung đột giữa các nhóm cư dân, sắc tộc hay giữa nhân dân với chính quyền...  Vì vậy, nếu báo chí né tránh thông tin nhạy cảm thì uy tín của báo chí giảm, tức là hiệu quả truyền thông của chính quyền giảm. Do vậy, không né tránh thông tin nhạy cảm nhưng vấn đề là cách khai thác, lý giải, liều lượng, lập luận làm sao để bảo đảm mang được sự thật đến công chúng, vừa giúp sửa đổi sai sót và an dân. Muốn vậy, phải đưa tin chính xác, rõ nguồn, vì lợi ích chung; có trình độ và khả năng lý giải đúng đắn, phương pháp làm việc khoa học; nội bộ phải có tính chiến đấu và dân chủ; có lãnh đạo dám quyết và đội ngũ người làm báo trong sáng, đoàn kết, minh bạch cùng vì mục tiêu chung.

Nhà báo Phạm Trường , Ủy viên Ban Biên tập Báo Sài Gòn Giải Phóng, nhấn mạnh đến yếu tố nhanh, nhạy là rất cần thiết trước yêu cầu của bạn đọc đối với báo chí hiện nay, nhanh nhưng phải chính xác. Vì thế, đòi hỏi những người làm báo, dù ở cương vị nào cũng phải nêu cao trách nhiệm của mình.

Cẩn trọng là trách nhiệm

Không đồng tình với cách đặt vấn đề “tự kiểm duyệt  tạo nên tâm lý thúc thủ” trong hoạt động báo chí mà nhà báo Đức Hiển nêu, ông Đào Văn Lừng - Vụ trưởng, Trưởng Cơ quan đại diện Ban Tuyên giáo trung ương tại TP HCM - nhấn mạnh tiếng nói của báo chí là rất quan trọng đối với công chúng cho nên nhà báo phải cẩn trọng trong xử lý thông tin, tự kiểm duyệt chính là thể hiện sự cẩn trọng, là trách nhiệm nhưng không vì thế mà có tâm lý “thúc thủ”. Vấn đề là thông tin gì và thông tin đến đâu để làm tròn trách nhiệm của báo chí trước lợi ích của dân tộc, mà suy cho cùng là trách nhiệm với con người.

Phó Giám đốc Sở Thông tin và Truyền thông Võ Văn Long chia sẻ những khó khăn với công việc  thầm lặng của những người làm báo và bày tỏ sự đồng tình cao với việc đề cao trách nhiệm của người làm báo, làm sao thông tin nhanh, nhạy để đáp ứng nhu cầu độc giả nhưng phải bảo đảm chính xác.