Bếp xưa

Người ta hay nhắc đến quê hương với thứ khói lam chiều. Khói ấy hiện hữu trong tôi là những chòm xanh mang mang ướp dính nhèm vào màu rạ ngả trên mái bếp ngoại ngồi. Những đợt gió về thốc đi theo nó cả mùi sắn nướng, mùi canh cua, mùi của sản vật đồng quê dân dã, nhắc nhở thằng trai chưa kịp lớn là tôi đang vất vưởng chơi bi, đánh đáo ở nơi đâu, quay bước trở về nhà. Ngoại vẫn dáng ngồi lưng tôm in nghiêng bức vách, xung quanh là tiếng bầy gà con chiêm chiếp, ấm áp trong cánh nhung của mái mẹ.

Bếp của ngoại đơn sơ, nhìn đâu cũng thấy mồ hóng giăng đen ngòm cả bức vách, chẳng loang loáng sạch chùi với những gam màu sáng nơi đô thị. Bếp nghèo nhưng bếp còn là cả thế giới của tôi ngày ấy. Cái tổ kiến lửa có từ bao năm hay vây đốt cả gà con, bao phen bị ngoại tra dầu hỏa đến lụt cả hang mà cứ bận cuối xuân đầu hè chúng lại trở lại, mạnh mẽ hơn bao giờ.

Thời của ngoại tôi chưa biết đến tủ lạnh, lò vi sóng hoặc chỉ mang máng được nghe đâu đó người ta quảng cáo trên truyền hình. Dụng cụ ngoại bảo quản miếng ăn là chiếc móc treo. Những nồi thịt kho, niêu tôm cá, người quê rắc quá tay muối hơn thường lệ một chút, đến bữa dùng đũa sạch lấy ra một phần nào đó, rồi chiếc nồi được để ngay ngắn vào một chiếc giỏ, treo lên móc, lửng lơ giữa muôn luồng khói bay lên từ kiềng bếp… Chao ôi là nhớ những món ăn đạm bạc mà chứa đựng tình quê, người quê như thế.

Gian bếp tường đất, mái rạ của ngoại đã vĩnh viễn không còn kể từ khi tôi học lớp sáu. Cậu mợ đi làm ăn xa, mang theo về cả lối kiến trúc như ở văn minh thị thành. Đàn gà, đàn lợn hãy còn nhưng bị chuyển ra một nơi riêng, cách xa gian bếp, tuyệt không còn được thấy bóng dáng những con kiến cặm cụi tha mồi. Bếp vĩnh viễn chỉ còn lại trong tôi, nơi miền nhớ. Cả khói thơm, cả bóng dáng ngoại gò lưng.