DNNN chưa đủ sức dẫn dắt nền kinh tế

Chính phủ đã có chủ trương cổ phần hóa 100% doanh nghiệp Nhà nước (DNNN). Đây là một chủ trương đúng đắn. Tuy nhiên, việc triển khai thực hiện quá chậm, không như quyết tâm của Chính phủ.

Một số DNNN, trong đó có Tập đoàn Điện lực VN (EVN), chưa đóng góp xứng tầm vai trò, vị trí trong nền kinh tế.
 Trong ảnh: Công nhân EVN nâng cấp lưới điện tại TPHCM. Ảnh: T.Thạnh

Lợi ít, nợ nhiều

Nhờ Nhà nước trao cho vai trò “chủ đạo và dẫn dắt nền kinh tế” mà thời gian qua DNNN đã được hưởng nhiều đặc quyền, đặc lợi; được ưu đãi mọi thứ, từ vốn rẻ, tài nguyên, đất đai, tài sản và quan trọng hơn cả là không phải chịu áp lực cạnh tranh. Thực tế ấy cùng với tâm lý ỷ lại đã khiến hoạt động sản xuất, kinh doanh, đầu tư của nhiều DNNN kém hiệu quả, không thể hiện được vai trò dẫn dắt nền kinh tế, nhất là trong cơn bão lạm phát, khủng hoảng tài chính trên thế giới và suy giảm kinh tế trong nước vừa qua. Trong bối cảnh khó khăn chung đó, Chính phủ đã quyết tâm cao chống suy giảm, hỗ trợ cho DN nói chung, trong đó có DNNN, thông qua các gói kích thích kinh tế với kỳ vọng thành phần kinh tế chủ đạo này sẽ làm đầu tàu vực dậy các khu vực kinh tế khác.

Thế nhưng, không ai có thể hài lòng với kết quả hoạt động của DNNN trong thời gian qua. Cụ thể, DNNN chiếm 50% tổng vốn đầu tư từ ngân sách nhưng chỉ đóng góp 40% GDP, 29% thu thuế nội địa, trong khi chiếm 60% dư nợ tín dụng và 70% tổng dư nợ quốc gia. Như vậy, có thể khái quát lại như sau: DNNN làm ra 40% tổng sản phẩm xã hội nhưng đồng thời cũng gây ra một khối nợ lớn (70%) để Nhà nước và nhân dân phải trả trong nhiều năm, còn vai trò dẫn dắt nền kinh tế thì chưa thấy đâu cả; thậm chí còn yêu sách tăng giá, giảm thuế, cấm nhập khẩu những mặt hàng có tính cạnh tranh, muốn được một mình một chợ, bất chấp những cam kết của Nhà nước với WTO về việc mở cửa thị trường hàng hóa và dịch vụ với nước ngoài.

Xem xét lại vai trò chủ đạo

Đã đến lúc chúng ta phải thực sự cầu thị và nghiêm túc xem xét lại vai trò chủ đạo và sự tồn tại của DNNN, đánh giá lại vai trò công cụ của DNNN trong việc điều hành, quản lý vĩ mô, định hướng phát triển của Nhà nước. Thực tiễn của quá trình đổi mới trong thời gian qua đến nay cho thấy Nhà nước điều hành, quản lý vĩ mô và định hướng phát triển chỉ có thể bằng cơ chế, pháp luật và các biện pháp kinh tế thông qua chiến lược, chương trình mục tiêu, đề án, dự án, kế hoạch ngắn và dài hạn chứ không thể chỉ trông cậy vào vai trò “chủ đạo”, “dẫn dắt” của DNNN. Không ít quốc gia đã từng thất bại trong việc thành lập công ty Nhà nước ở một số lĩnh vực, chẳng hạn như khai thác than ở Anh; sản xuất thép, khai thác dầu mỏ ở một số nước châu Á, về sau  phải chuyển sang tư nhân hóa do kém hiệu quả và tham nhũng tràn lan. Kinh nghiệm đó chứng minh rằng không thể quản lý, điều hành nền kinh tế thị trường bằng cách lấy DNNN làm công cụ chủ đạo, dẫn dắt thông qua cơ chế độc quyền dưới bất cứ hình thức nào.