Quy định có hiệu lực từ tháng 6-2015

Hệ thống TAND có 4 cấp

Theo quy định cũ, hệ thống tòa án nhân dân (TAND) chỉ gồm 3 cấp: TAND Tối cao, TAND tỉnh thành, TAND quận huyện. Luật Tổ chức TAND có hiệu lực từ ngày 1-6 quy định: TAND ở nước ta sẽ gồm 4 cấp: TAND Tối cao; TAND cấp cao; TAND tỉnh, TP trực thuộc trung ương; TAND quận, huyện. Bên cạnh đó là các tòa án quân sự.

TAND cấp cao có nhiệm vụ xét xử phúc thẩm các bản án, quyết định sơ thẩm của TAND tỉnh, TP trực thuộc trung ương chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng cáo, kháng nghị; giám đốc thẩm, tái thẩm các bản án, quyết định của toà án thuộc phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ đã có hiệu lực pháp luật nhưng bị kháng nghị bằng hội đồng 3 thẩm phán hoặc hội đồng toàn thể ủy ban thẩm phán TAND cấp cao. Như vậy, TAND cấp cao sẽ làm phần lớn nhiệm vụ của TAND Tối cao hiện nay. Thẩm quyền, chức năng nhiệm vụ của TAND cấp huyện và cấp tỉnh vẫn giữ như hiện nay.

Luật mới cũng quy định TAND có cả quyền xác minh, thu thập, bổ sung chứng cứ trong các vụ án hình sự. Khoản 3 điều 2 Luật Tổ chức TAND quy định khi xét xử các vụ án hình sự: “… Khi xét thấy cần thiết, trả hồ sơ yêu cầu Viện kiểm sát điều tra bổ sung; yêu cầu Viện kiểm sát bổ sung tài liệu, chứng cứ hoặc tòa án kiểm tra, xác minh, thu thập, bổ sung chứng cứ theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự”.

Ngoài ra, theo quy định cũ, thời gian bổ nhiệm thẩm phán chỉ có nhiệm kỳ 5 năm nhưng sắp tới nhiệm kỳ bổ nhiệm thẩm phán có thể tới 10 năm. Cụ thể, nhiệm kỳ đầu của các thẩm phán là 5 năm; trường hợp được bổ nhiệm lại hoặc được bổ nhiệm vào ngạch thẩm phán khác thì nhiệm kỳ tiếp theo là 10 năm.

Luật mới cũng bồ sung nguyên tắc bảo đảm tranh tụng trong xét xử. Tòa án có trách nhiệm bảo đảm cho những người tham gia tố tụng thực hiện quyền tranh tụng trong xét xử. Việc thực hiện nguyên tắc tranh tụng trong xét xứ theo quy định của Luật Tố tụng. Trách nhiệm chứng minh tội phạm và bảo đảm quyền bào chữa của bị can, bị cáo, quyền bảo vệ lợi ích hợp pháp của đương sự: Luật khẳng định người bị buộc tội được coi là không có tội cho đến khi được chứng minh theo trình tự luật định và có bản án kết tội của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật. Quyền bào chữa của bị can, bị cáo, quyền bảo vệ lợi ích hợp pháp của đương sự được bảo đảm.

TAND quận 1 (TP HCM) xét xử một vụ án dân sự (ảnh có tính minh họa)

Cấm kiểm sát viên tiếp bị can, bị cáo…

Luật Tổ chức VKSND cũng có hiệu lực từ ngày 1-6 đã cụ thể hóa các nguyên tắc tư pháp tiến bộ được quy định trong Hiến pháp 2013 có liên quan trực tiếp đến hoạt động của VKSND như nguyên tắc suy đoán vô tội, tranh tụng trong xét xử, nhờ người bào chữa, xử lý nghiêm minh người vi phạm pháp luật trong hoạt động tư pháp…

Luật định rõ các nhiệm vụ, quyền hạn cơ bản của VKSND trong phát hiện, xử lý vi phạm trong hoạt động tư pháp; trách nhiệm quyết định việc áp dụng các biện pháp hạn chế quyền con người, quyền công dân…Luật quy định cụ thể những điều kiểm sát viên không được làm, trong đó cấm kiểm sát viên tiếp bị can, bị cáo, đương sự hoặc người tham gia tố tụng khác trong vụ án, vụ việc mà mình có thẩm quyền giải quyết ngoài nơi quy định.

Về hệ thống tổ chức VKSND và VKS quân sự cũng tương tự hệ thống TAND, gồm 4 cấp: VKSND tối cao; VKSND cấp cao; VKSND tỉnh, TP trực thuộc trung ương; VKSND cấp huyện. Bên cạnh là hệ thống VKS quân sự.

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thi hành án (THA) dân sự có hiệu lực thi hành từ ngày 1-7-2015, quy định cụ thể về quyền, nghĩa vụ của người được THA, người phải THA và người có quyền, nghĩa vụ liên quan theo hướng tăng cường sự chủ động, nâng cao trách nhiệm của các bên trong quá trình tổ chức THA. Để phù hợp với thực tiễn, luật sửa đổi theo hướng chuyển việc xác minh điều kiện THA từ nghĩa vụ người được THA thành trách nhiệm của cơ quan THA dân sự nhằm giảm bớt khó khăn cho người được THA, đồng thời quy định người được THA không phải chịu chi phí xác minh.

Cấm cảnh sát môi trường gây phiền hà, sách nhiễu

Theo Pháp lệnh Cảnh sát môi trường có hiệu lực từ ngày 5-6, trong trường hợp cần thiết, cấp bách, cảnh sát môi trường được quyền huy động người, phương tiện của tổ chức, cá nhân theo quy định của luật; sử dụng vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ, phương tiện, kỹ thuật nghiệp vụ theo quy định của pháp luật; Được quyền thu giữ mẫu vật, tài liệu, vật chứng liên quan đến tội phạm, vi phạm hành chính để kiểm định hoặc phối hợp với cơ quan, tổ chức có thẩm quyền kiểm định, giám định; Cảnh sát môi trường được yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp thông tin, tài liệu, đồ vật liên quan đến tội phạm, vi phạm hành chính về môi trường và tài nguyên, an toàn thực phẩm có liên quan…

Pháp lệnh nghiêm cấm cảnh sát môi trường cố ý bỏ lọt tội phạm và vi phạm hành chính về môi trường, tài nguyên, an toàn thực phẩm, lợi dụng thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của cảnh sát môi trường để gây phiền hà, sách nhiễu…