Ranh giới mong manh

Từ đó sinh ra “hiệp sĩ”. Song cũng từ đó, không thiếu những vấn đề pháp lý rắc rối sẽ nảy sinh.

Suy cho cùng, các hoạt động tự giác, tự phát và vì nghĩa hiệp của các “hiệp sĩ” là sự phòng vệ của xã hội nhằm chống lại tội phạm. Một mặt, những hành vi ấy cần được xã hội tôn vinh, song mặt khác mọi hành vi phòng vệ đó không được phép lạm dụng. Cây gậy là công cụ phòng vệ, song nếu không được kiểm soát thì nó cũng có thể là hung khí tấn công.

Giới hạn mong manh đó chính là những quy trình thủ tục khắt khe mà pháp luật đặt ra nhằm bảo vệ nhân phẩm, danh dự, sự tự do về thân thể và quyền tài sản bất khả xâm phạm của mọi người dân, kể cả của người có thể bị tình nghi phạm tội. Không ai được phép bắt giữ, giam cầm, truy bức hoặc tước đoạt tài sản của người dân, nếu không được một cơ quan tư pháp cho phép. Nghi phạm cũng là con người, không ai có quyền đánh đập họ, chỉ có tòa án mới có quyền tuyên bố một người là phạm tội.

Trên thế giới, bảo an - tức là bảo vệ an ninh công cộng, hay còn gọi là công an - thường là nghĩa vụ của các chính quyền địa phương. Trong sự tự quản của mình, chính quyền làng xã, thành phố hay tỉnh có quyền dự liệu ngân sách và xây dựng bộ máy công an cho phù hợp với từng vùng. Ở nước ta, dưới áp lực của phòng - chống tội phạm, bên cạnh lực lượng cảnh sát đã xuất hiện một bộ máy dân phòng, các lực lượng bảo vệ trật tự địa phương và ở nhiều địa phương miền Nam xuất hiện những nhóm “hiệp sĩ” giúp sức cho chính quyền bảo vệ an ninh.

Tất cả những lực lượng này không được phép trao những quyền sử dụng quyền lực mang tính trấn áp của Nhà nước. Trong phạm vi tự quản của cộng đồng, họ được phép tiến hành những biện pháp phòng vệ và ngăn ngừa tội phạm, ví dụ các hành vi tuần tra, cảnh giới, bắt nghi can phạm tội quả tang để trao nộp cho cảnh sát. Giới hạn của mọi hoạt động của “hiệp sĩ” là sự phòng vệ dân sự chính đáng, “hiệp sĩ” không thể nhân danh quyền lực công cộng mà giữ người, càng không thể tước đoạt tài sản hoặc sử dụng bạo lực để tấn công những người mà “hiệp sĩ” cho là nghi can.

Hành vi vượt quá mức độ phòng vệ dân sự, nếu thỏa mãn các yếu tố cấu thành tội phạm, thật đáng tiếc vẫn phải bị lên án và trừng trị như những hành vi phạm tội khác. Không ai có thể nhân danh bất cứ điều gì để tấn công vào nhân phẩm, danh dự và tài sản của con người. Điều ấy lại càng phải đúng cho những con người được cho là hành động vì đạo nghĩa. “Hiệp sĩ” đang được dân chúng tin yêu song không chỉ hành đạo mà trước hết phải hành luật, nghiêm túc chấp pháp như mọi công dân khác.