Biến tướng giao dịch USD

Thị trường ngoại tệ biến động, tỉ giá VNĐ/USD ngân hàng (NH) công bố thấp hơn thị trường tự do trên 2.000 đồng/USD. Doanh nghiệp (DN) cần ngoại tệ và NH đều gặp phải những khó khăn nhất định; vì thế đã xảy ra hiện tượng lách luật.

Ngân hàng và doanh nghiệp cùng "lách luật"

Theo TS Lê Thẩm Dương (Trường Đại học Ngân hàng), việc NH Nhà nước (SBV) điều chỉnh tỉ giá nhằm phản ánh sát hơn cung – cầu ngoại tệ trên thị trường ngoại tệ liên NH nhằm hạn chế tình trạng găm giữ USD. Thế nhưng đây cũng là cơ sở để tỉ giá USD/VNĐ trên thị trường tự do tiếp tục tăng mạnh. Như vậy, nếu không chấn chỉnh tình trạng hai tỉ giá của các NH thương mại thì tâm lý găm giữ USD vẫn tồn tại. Hệ quả của chế độ hai tỉ giá là cả NH và DN sẽ lợi dụng sự chênh lệch tỉ giá để hưởng lợi. Không ai dám khẳng định NH hoặc DN “vượt rào” về quản lý ngoại hối nhưng chuyện “lách” luật vẫn xảy ra.

Thực tế cho thấy các NH chủ yếu mua “đô” từ SBV. Tuy nhiên, nguồn cung này hiện rất hạn chế nên NH phải mua của DN và đại lý theo giá tự do và bán lại không theo giá niêm yết. Do biên độ tỉ giá USD chỉ dao động ±-1% nên khi mua - bán USD với DN, phần lớn các NH thông qua euro (không bị khống chế về biên độ tỉ giá). Thông thường, bên mua và bên bán thỏa thuận về mức chênh lệch so với giá niêm yết. NH làm trung gian cung cấp chứng từ vì theo quy định các DN mua - bán “USD” phải thông qua NH mới hợp pháp.

Thỏa thuận là chính

Lãnh đạo một DN xuất khẩu đồ gỗ tại quận 9 - TPHCM cho biết, ngày 12-6, công ty có nhu cầu mua USD để nhập nguyên liệu thì một NH thương mại tại TPHCM chỉ bán USD theo giá tự do từ 17.600 VNĐ/USD (mức giá ngày 12-6). Trong khi đó, DN thu ngoại tệ về thỏa thuận bán cho NH theo tỉ giá NH niêm yết bù lại DN được NH ưu tiên bán USD khi có nhu cầu, ưu tiên lãi suất vay ngoại tệ, nâng hạn mức tín dụng... Dù rằng có phần thiệt thòi nhưng để bảo đảm nguồn vốn kinh doanh, DN đành chấp nhận. Giám đốc một DN chuyên nhập khẩu hàng điện tử cũng cho hay, công ty của ông đang cần 350.000 USD để thanh toán hàng hóa song NH chỉ hứa tìm kiếm cho đầu mối bán ngoại tệ cho NH. Khi đó DN mới mua được với giá rẻ hơn giá tự do 300-500 đồng.

Ông Trần Phương Bình, Tổng Giám đốc NH Đông Á, cho biết NH chỉ bán USD cho DN nếu DN đó giới thiệu cho đơn vị bán ngoại tệ cho NH, đồng thời NH sẽ cho DN vay USD với lãi suất ưu đãi 0,95%/tháng. Một cán bộ của NH Việt Á cũng cho biết, đối với các khách hàng thân thiết cần ngoại tệ, NH hỗ trợ bằng cách giới thiệu đầu mối bán USD để hai bên thỏa thuận mức giá. NH có thêm nguồn thu phí giao dịch.

Lãnh đạo một số NH thừa nhận đơn vị của họ mua USD theo tỉ giá tự do nên không có lý do gì phải bán cho DN theo giá niêm yết. Việc DN mua ngoại tệ của NH theo giá niêm yết là không thể xảy ra. Các quy định về quản lý ngoại hối chỉ cho phép NH bán USD cho DN với điều kiện DN đó phải có đầy đủ chứng từ chứng minh họ dùng USD để nhập khẩu hàng hóa, trả nợ nước ngoài... Khi bán ngoại tệ, NH không để cho DN trực tiếp nhận USD mà phải thanh toán thông qua các dịch vụ thanh toán xuất nhập khẩu.