Khi nhà nước bắt đầu mở cửa cho việc thành lập ĐH ngoài công lập, hàng loạt các nhà giáo tâm huyết đã bỏ công sức xây dựng các trường ngoài công lập với hoài bão thay đổi nền giáo dục nước nhà. Đó là những mong muốn đầu tiên đầy tính lạc quan và nhiều mơ mộng.
Hồ hởi ban đầu
Đáng tiếc là hoài bão kết thúc sau chặng đầu tiên với một loạt vụ bê bối. Theo đó, các trường ĐH dân lập bị mang tiếng là trường hạng 2, luôn vơ vét sinh viên, làm việc vô nguyên tắc và chất lượng thấp. Đỉnh điểm của những bê bối này là 3 giáo sư, tiến sĩ của Trường ĐH Đông Đô phải hầu tòa và lĩnh án tù 18 tháng (được hưởng án treo) vì tội tuyển sinh sai quy định vượt quá 2,8 lần và không bảo đảm chất lượng đào tạo.
Giai đoạn bùng nổ kinh tế và hội nhập những năm 2006-2007 đánh dấu một bước hồi sinh mạnh mẽ của phong trào “làm ĐH tư thục”. Đáng tiếc là phần nhiều trong số các trường này được thành lập bởi những “ông chủ” kinh doanh trên các lĩnh vực khác, đặc biệt là bất động sản và mục tiêu của họ khi lập ĐH tư thường gắn chặt với mục đích “chiếm đất”.
Thành công chưa thấy đâu, chỉ thấy gần đây Hiệp hội Các trường ĐH ngoài công lập liên tục gửi đơn kêu cứu khắp nơi về nguy cơ sụp đổ của hệ thống các trường này. Thực tế là, khi trường tư được cấp phép hàng loạt thì các trường công cũng mọc ra như nấm (đặc biệt là sự xuất hiện của hệ thống ĐH vùng). Các trường công đang tồn tại và có thương hiệu thì tính đường mở rộng quy mô, tạo ra các chương trình đào tạo mang tính thương mại.
Kết quả là các trường công lập với lợi thế giá rẻ đã gần như đánh gục tất cả các trường ĐH tư thục ở tỉnh lẻ. Đội ngũ ngoài công lập chỉ còn lại một vài trường hoạt động “tàm tạm” nằm chủ yếu ở các thành phố lớn.
Siết chặt bằng chính sách
Không những lép vế hơn hẳn hệ thống trường ĐH công được bao cấp đến tận răng trong cuộc cạnh tranh thu hút sinh viên, ĐH tư còn bị cơ chế “ép” bằng các chính sách.
Để chấn chỉnh hoạt động vị lợi nhuận của các trường tư thục, cơ quan quản lý nhà nước liên tục ban hành từ Luật Giáo dục mới đến các văn bản hướng dẫn khác, tăng mức độ kiểm soát và hạn chế phát triển theo hướng doanh nghiệp của các trường ngoài công lập. Theo đó, việc thành lập trường trở nên khó khăn hơn nhiều với quy định vốn tối thiểu có hiệu lực từ ngày 1-1-2014 là 250 tỉ đồng, diện tích 5 ha, tỉ lệ 25 m2 trên mỗi đầu sinh viên. Tăng 18 lần so với 7 năm trước khi điều lệ đầu tiên của trường ĐH tư thục ra đời.
Giả sử chi phí vốn chỉ là 12%/năm, riêng chi phí vốn cho 250 tỉ đồng mỗi năm đã là 30 tỉ đồng. Với một trường khoảng 1.000 sinh viên những năm đầu tiên, mỗi sinh viên gánh 30 triệu đồng/năm chỉ cho chi phí vốn. Nếu tính thêm các chi phí giảng dạy (tiền trả cho giáo viên), chi phí cho nhân sự, marketing, tuyển sinh, các chi phí vận hành và quản lý khác thì phân bổ chi phí mỗi đầu sinh viên theo đúng quy định này phải lên tới 80-100 triệu đồng/năm, mức học phí mà chắc chắn các trường ngoài công lập không thể tuyển sinh được.
Nói cách khác, những quy định này phát đi một thông điệp cực kỳ rõ ràng của cơ quan quản lý nhà nước là tốt nhất đừng đầu tư vào giáo dục ĐH vì không thể nào có lợi nhuận tài chính nếu tuân thủ đúng các yêu cầu của nhà nước.
Đối với các trường hiện hữu, nhà nước cũng tạo ra những chính sách thành lập vốn chung không chia thuộc sở hữu chung, bổ sung các thành viên độc lập vào HĐQT nhằm kiểm soát và hạn chế các nhà đầu tư can thiệp vào quản trị và kiểm soát mục tiêu phi lợi nhuận của các trường ĐH tư thục.
Tháo chạy trong hoảng loạn?
Kể từ ngày 1-1-2014, khi văn bản pháp luật chính thức có hiệu lực, nhiều chủ đầu tư đã tháo chạy trong hoảng loạn. Chưa bao giờ giới đầu tư lại thấy các trường được mua bán tấp nập như vậy. Chỉ riêng từ đầu năm đến nay, một loạt thương vụ được ghi nhận từ các trường như Trường ĐH Kinh tế - Tài chính, Trường ĐH Đông Đô, hay Trường ĐH Công nghệ Gia Định. Hoặc có những trường được rao bán nhưng chưa ai mua như Trường ĐH Quản lý Kinh doanh Hữu Nghị, Trường ĐH Chu Văn An. Các nhà đầu tư nước ngoài cũng lặng lẽ rút khỏi thị trường như chủ đầu tư cũ của Kent College hay Black Hourse Asset Management để lại thị trường cho các nhà đầu tư nội...
Với thông điệp rất rõ ràng là không mong muốn sự phát triển của hệ thống trường ĐH tư thục vị lợi nhuận và chưa có hành lang thực sự hữu hiệu cho các trường tư thục phi lợi nhuận thì những chính sách siết chặt đang gây khó các nhà đầu tư. Họ dần mất cả cổ phần và cả quyền lực tại các tổ chức góp vốn. Dư luận xã hội cũng nặng nề và trở nên cay nghiệt với những người lấy giáo dục làm công cụ kiếm tiền (cho dù họ có đem lại giá trị cho xã hội đi nữa), càng đẩy họ vào thảm cảnh.
Thế nên, nếu không có gì thay đổi về mặt chính sách nhà nước thì có lẽ cách tốt nhất nên làm là… đóng cửa tất cả trường ĐH tư. Hãy giải phóng các nhà đầu tư giáo dục tư nhân đang mắc kẹt tại đây thay vì để họ tìm mọi cách thu hồi vốn bằng mọi cách (thu hồi vốn bằng mọi cách thể hiện sự chụp giật và ngắn hạn và người chịu thiệt là sinh viên và xã hội). Thay vào đó, nhà nước có thể công hữu hóa các trường này và trả tiền lại cho nhà đầu tư.
(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 6-8
và quét mã QR
Bình luận (0)