Giá bán hại con cá!

Năm 2007, giá cá tra xuất khẩu bình quân khoảng 2,7 đô la Mỹ/ki lô gam. Nhưng theo thống kê trong năm tháng đầu năm nay, giá cá da trơn xuất khẩu bình quân chỉ đạt 2,33 đô la Mỹ/ki lô gam (còn trong hai tháng đầu năm chỉ đạt 2,27 đô la Mỹ).

Với tỉ giá dao động trong thời gian qua, quy ra một ki lô gam cá philê chỉ trên dưới 38.000 đồng, trong khi phải “ngốn” từ 2,75-2,8 ki lô gam cá nguyên liệu. Như vậy, doanh nghiệp phải thu mua cá với giá dưới 14.000 đồng/ki lô gam mới có lãi!

Do thị trường

Ông Nguyễn Hữu Dũng, Phó chủ tịch Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cũng thừa nhận, giá cá phụ thuộc thị trường tiêu thụ, yêu cầu... Chỉ tại thị trường Mỹ mới bán được giá khoảng 4 đô la/ki lô gam.

“Nhưng thị trường Mỹ chỉ có khoảng hai doanh nghiệp xuất được vì hầu hết bị khống chế bởi mức thuế quá cao (áp sau vụ kiện chống bán phá giá)”, ông Võ Thành Khôn, Giám đốc kế hoạch của Công ty Thủy sản Bình An, cho biết. Theo ông, giá cá giảm trong thời gian qua là do tác động của thị trường thế giới - do suy thoái kinh tế ở nhiều nước.

Và theo báo cáo của VASEP, trong bốn tháng đầu năm sản phẩm cá da trơn đã tăng 38,5% về sản lượng xuất khẩu nhưng chỉ có thể tăng 25,2% về giá trị so cùng kỳ. Các nước châu Âu vẫn là thị trường chính khi chiếm tỷ lệ 42,5% về giá trị xuất khẩu, nhưng tốc độ tăng đã giảm so với năm 2007.

Dù một số thị trường mới phát triển có mức tăng đáng kể - như Mêhicô tăng 135% về sản lượng và 116% về giá trị, nhưng điều đáng lo ngại là lần đầu tiên trong bốn năm qua, đã có xu hướng giảm tại Ba Lan (giảm 46,6% về sản lượng và 50,6% về giá trị), Singapore (giảm 10,5% về sản lượng và 5,9% về giá trị), Trung Quốc và Hồng Kông (giảm 1,5% về sản lượng và 18,3% về giá trị)... Đây là tín hiệu báo động về uy tín của sản phẩm cá tra - cụ thể là chất lượng.

Tự hại mình!

Theo Bộ Công thương, điều đáng quan tâm là tại sao cùng lúc, giá gạo, cà phê, cao su xuất khẩu đều tăng thì giá cá lại giảm! Như tại thị trường Ai Cập thì giá bán lẻ cá chỉ còn 6 đô la Mỹ/ki lô gam, trong khi trước đây đạt mức 10 đô la Mỹ...

Như vậy, nếu như cung cầu thị trường là yếu tố khách quan thì chính các doanh nghiệp tự làm giá bán giảm mới là yếu tố chủ quan và đáng nói nhất. Ông Nguyễn Hữu Khánh, Chủ tịch Hội Nghề cá Việt Nam, khẳng định: “Chính là do cạnh tranh “bậy bạ” khiến giá giảm, nhà nhập khẩu theo đó ép giá làm doanh nghiệp gặp khó!”.

Hàng loạt các nhà máy chế biến mới đã ra đời tại Đồng Tháp, An Giang... trong thời gian qua. Theo ông Doãn Tới, Tổng giám đốc Công ty Nam Việt: “Năm 2002 chỉ có khoảng chín doanh nghiệp chế biến cá thì nay đã có... 150 nhà máy, cộng thêm 200 doanh nghiệp không có nhà máy chế biến nhưng vẫn chào bán cá. Nói thật, tốc độ phát triển nhà máy còn nhanh hơn cá”.

Và để cạnh tranh, một số doanh nghiệp đã tìm cách hạ giá bán xuống. Ông Tới kể, như tại hội chợ thủy sản ở Bỉ hồi tháng 4 vừa qua, một số doanh nghiệp mới “đẻ” ra, chưa có nhà máy cũng đua nhau chào hàng, đua nhau hạ giá...

Chính ông Dũng cũng thừa nhận, cứ mỗi lần có hội chợ là giá cá lại xuống vì thiếu “liên kết ngang” giữa các doanh nghiệp. “Tại một số nước, giá bán một ki lô gam cá đã rẻ hơn một chai nước khoáng!”, ông cho biết. Giá xuất giảm, đương nhiên giá thu mua nguyên liệu cũng giảm theo, không chỉ khiến người nuôi cá lao đao mà chính các doanh nghiệp cũng “rêm mình”.

Trong báo cáo số 22/2008/VASEP- VPĐD gửi Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ngày 26-5, VASEP cũng đề cập việc một số công ty quy mô nhỏ và các công ty thương mại thuần túy, không có nhà máy chế biến và vùng nguyên liệu đã tranh giành khách hàng, ký kết hợp đồng bằng cách chào giá rất thấp. Đồng thời, các doanh nghiệp này đã sử dụng nguyên liệu chất lượng thấp, xử lý tại các cơ sở sơ chế không đảm bảo điều kiện an toàn vệ sinh, gây tổn hại uy tín sản phẩm cá tra Việt Nam và làm giảm giá bán, giảm giá mua nguyên liệu...

“Nhưng không thể hạn chế sự ra đời của doanh nghiệp. Vấn đề đặt ra là phải thay đổi phương thức quản lý và mối quan hệ giữa các doanh nghiệp”, ông Dũng khẳng định. Theo ông, trong năm nay VASEP sẽ cố gắng làm cho được việc mời 4 - 5 doanh nghiệp lớn cùng liên kết để chỉ đảm bảo hai điều là cùng nhau nâng giá bán và đảm bảo thu mua cá với giá sao cho một người nuôi ở quy mô trung bình cũng có lãi.

Còn Tiến sĩ Mai Văn Nam, Trưởng khoa Kinh tế và Quản trị kinh doanh (Đại học Cần Thơ), cho rằng: “Trong Luật Cạnh tranh, việc xử lý chuyện bán phá giá đã rõ. Vấn đề là vừa qua chúng ta lơ là không áp dụng”.