Khắc phục khe hở Luật Đấu thầu

Chồng chéo

Hiện nay, các hoạt động liên quan đến lựa chọn nhà thầu xây dựng đang chịu sự điều chỉnh đồng thời của cả Luật Xây dựng và Luật Đấu thầu. Nguyên nhân vì Luật Xây dựng được ban hành năm 2003 khi chưa có quy định về đấu thầu nên phải bao phủ cả các hoạt động về lựa chọn nhà thầu và hợp đồng xây dựng. Đến năm 2005, Quốc hội ban hành Luật Đấu thầu, trong đó có các quy định cụ thể về hoạt động lựa chọn nhà thầu, tư vấn, hàng hóa, xây lắp, tổng thầu... Tuy nhiên, Luật Xây dựng vẫn có hiệu lực nên các quy định trong Luật Xây dựng về lựa chọn nhà thầu và hợp đồng xây dựng vẫn có hiệu lực, gây ra sự chồng chéo. Để khắc phục, Chính phủ đã ban hành Nghị định 85/2009/NĐ-CP hướng dẫn thi hành Luật Đấu thầu và lựa chọn nhà thầu theo Luật Xây dựng nhưng vẫn không gỡ hết được những khúc mắc trong quá trình thi hành luật.

Mặc dù chịu sự điều chỉnh cùng lúc của 2 luật nhưng hệ thống văn bản vẫn còn có những quy định thiếu chặt chẽ khiến nhiều nhà thầu, nhà đầu tư lợi dụng kẽ hở thực hiện thông thầu, chuyển nhượng gói thầu, gây thất thoát vốn nhà nước. Luật cũng chưa có quy định cụ thể về trách nhiệm của chủ đầu tư và năng lực thực tế của nhà thầu, như: năng lực tài chính, thi công, giải pháp kỹ thuật… để hạn chế xảy ra tiêu cực liên quan đến chất lượng và tiến độ công trình.

Tăng cơ hội cho nhà thầu nội

Một điểm đáng quan tâm trong dự thảo Luật Đấu thầu (sửa đổi) đang trình Quốc hội xem xét là đưa ra nhiều quy định ưu tiên phát tiển nguồn lực, tạo cơ hội cho nhà thầu nội trúng thầu, tạo việc làm cho lao động trong nước. Cụ thể là quy định nhà thầu nước ngoài khi tham gia dự thầu quốc tế tại Việt Nam phải liên danh hoặc ký hợp đồng với nhà thầu phụ Việt Nam. Đồng thời nhà thầu nước ngoài chỉ được phép sử dụng lao động nước ngoài khi lao động trong nước không đủ khả năng thực hiện và không đáp ứng được yêu cầu của gói thầu.

Theo một chuyên gia ngành xây dựng, quy định này là cần thiết vì trong thực tế, nhà thầu nội hoàn toàn có thể đáp ứng được năng lực tại nhiều dự án, công trình quan trọng nhưng lại bị nhà thầu ngoại lấn sân, điển hình là trong các lĩnh vực xây dựng công trình giao thông, các nhà máy điện. Đáng lưu ý là sau khi trúng thầu, các nhà thầu ngoại chỉ sắm vai trò là tổng thầu rồi thuê hoặc giao lại dự án cho nhà thầu nội thi công với tư cách là thầu phụ. Đây là một sự lãng phí vì nhà thầu Việt Nam đã có đủ khả năng thực hiện những công trình có quy mô lớn, công nghệ phức tạp. Điển hình là công trình Nhà máy Thủy điện Sơn La hoàn toàn do kỹ sư, công nhân Việt Nam thiết kế, thi công, chỉ thuê chuyên gia nước ngoài giám sát đã về đích trước tiến độ 3 năm.