Bài học từ lũ kỷ lục ở Nha Trang

Lưu vực sông Cái Nha Trang tiếp nhận lượng nước rất lớn, gây ngập nặng nhiều nơi.

Nha Trang - trung tâm hành chính, kinh tế và du lịch của tỉnh Khánh Hòa - liên tiếp ghi nhận các trận ngập lụt diện rộng, nhiều khu vực biến thành "biển nước" trong những ngày qua.

Theo đó, nhiều nơi bị lũ cô lập, người dân phải sơ tán khẩn cấp. Trong đó, phường Tây Nha Trang sơ tán với số lượng nhiều nhất, hơn 114 hộ/400 khẩu. Đặc biệt, đợt lũ ngày 17-11 vừa qua được đánh giá là trận lũ kỷ lục, mức nước cao hơn tất cả mọi năm từ 20 - 40 cm, tùy khu vực. Anh Nguyễn Anh Tuấn (thôn Phú Trung 2, phường Tây Nha Trang) cho hay nhà anh đã kê đồ đạc lên ghế khoảng 50 cm, cao hơn mức lũ của các năm trước 30 cm nhưng trận lũ này nước dâng lên đến 60 cm khiến toàn bộ đồ đạc, giường chiếu chìm trong nước.

Theo ông Nguyễn Duy Quang, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Khánh Hòa, năm nay mưa lớn trên diện rộng kết hợp với việc một số hồ chứa ở thượng nguồn mở van xả, khiến địa bàn đón hơn 30 triệu m³ nước lũ. Lưu vực sông Cái Nha Trang tiếp nhận lượng nước rất lớn, gây ngập nặng nhiều nơi.

Tuy nhiên, không chỉ nằm ở đợt lũ này, thực tế những năm gần đây, Nha Trang hễ mưa lớn là ngập. Nhiều chuyên gia đã chỉ ra một số yếu tố mang tính hệ thống như tốc độ đô thị hóa nhanh làm thu hẹp diện tích thấm nước tự nhiên (ao, hồ, ruộng đất), nhiều khu dân cư, dự án xây dựng chặn lấp kênh mương. Hệ thống thoát nước đô thị chưa được đầu tư đồng bộ, đường cống bị bít, hố ga, cống thu nước có kích thước không đáp ứng lưu lượng khi mưa cực đoan; bờ kè và chỉnh trị hạ lưu một số sông chưa hoàn thiện nên khi nước sông dâng là nước tràn vào khu dân cư. Tất cả những yếu tố này khiến Nha Trang dễ bị "quá tải" trong các đợt mưa lớn.

Hậu quả nặng nề là ngoài ngập úng, nhiều nơi xảy ra sạt lở ở vùng đồi núi lân cận, giao thông quốc lộ, đường sắt bị chia cắt, người dân mất nhà cửa, thiệt hại về người và tài sản. Tình trạng lặp đi lặp lại làm tổn hại nghiêm trọng tới đời sống, du lịch và niềm tin của cư dân, doanh nghiệp.

Việc giảm ngập cho Nha Trang đã được nhiều cơ quan chức năng, chính quyền các cấp tìm cách, tìm phương án. Trong đó có việc ngành thủy lợi tỉnh Khánh Hòa lắp đặt các hệ thống camera giám sát, phối hợp liên vùng trong vận hành hồ để giảm xả đột ngột xuống hạ du; tăng cường thông tin sớm tới chính quyền địa phương và dân cư về lịch xả.

Ông Quang cho hay hiện nay có nhiều dự án chỉnh trị và gia cố bờ sông, tạo cửa xả an toàn, nâng cao năng lực quản lý rừng đầu nguồn, chống phá rừng, hạn chế đất trôi. Nhiều dự án kênh thoát lũ ra sông Cái, sông Quán Trường, sông Tắc đang được các cấp tiến hành.

Trước đây, UBND TP Nha Trang (cũ) cũng đã có nhiều dự án khơi thông, nạo vét kênh rạch, lắp đặt cống thoát nước, cống hộp. Tuy nhiên, nhiều khu vực vùng ven ở phường Tây Nha Trang, Bắc Nha Trang, Nam Nha Trang… vẫn chưa hoàn thiện hệ thống tiêu thoát nước đô thị theo tiêu chí "thích ứng với mưa cực đoan": tăng cỡ ống, xây hồ điều tiết, bể ngầm, hành lang thoát lũ dọc sông.

Một vấn đề nữa là việc bảo tồn và phục hồi các vùng trũng, ao hồ, kênh rạch làm "kho chứa" tạm thời nước mưa; kiểm soát chặt việc san lấp mặt bằng tại lưu vực. Việc san lấp hết các ao hồ, ruộng để xây dựng công trình cũng khiến tình trạng "ngập nhanh, thoát chậm".

Nhiều chuyên gia cho rằng để Nha Trang có thể giảm thiểu thiệt hại do ngập lụt cần chịu khó "vừa chống cháy" trong ngắn hạn vừa đầu tư thay đổi căn bản hạ tầng và quản lý quy hoạch trong dài hạn.