Báo động thảm họa lũ quét

Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 11-7 đến thị sát khu vực bị tàn phá bởi trận lũ lụt thảm khốc ở bang Texas vào tuần rồi.

Tại đây, ông đã ca ngợi các quan chức bang cũng như địa phương, ngay cả khi nhiều người chỉ trích họ không cảnh báo người dân kịp thời về thảm họa. Theo thống kê, ít nhất 129 người thiệt mạng và hơn 170 người còn mất tích trong trận lũ quét tại bang Texas hôm 4-7. Mưa lớn khiến mực nước sông Guadalupe dâng cao gần 8 m chỉ trong vòng 45 phút tính từ khoảng 4 giờ sáng 4-7 (giờ địa phương), cuốn trôi đường sá và tàn phá trên diện rộng.

Đến ngày 6-7, bão nhiệt đới Chantal trút mưa xối xả xuống nhiều nơi khu vực ở bang Bắc Carolina, khiến một số địa phương bị ngập lụt nghiêm trọng. Có nơi đón lượng mưa gần 305 mm trong vòng 24 giờ. Giới chức bang này vẫn đang xác minh số thương vong. 

Còn tại bang New Mexico, ít nhất 3 người thiệt mạng trong một trận lũ quét nghiêm trọng tại làng miền núi hẻo lánh Ruidoso, cách TP Albuquerque khoảng 290 km về phía Nam, hôm 8-7. Cùng ngày, tại TP Chicago, bang Illinois, lượng mưa gần 127 mm đã trút xuống khu vực Garfield Park, khiến nhà chức trách phải giải cứu nhiều người dân.

Theo đài NBC News, giới chuyên gia nhận định những trận mưa như trút nước nói trên chỉ có khoảng 0,1% khả năng xảy ra trong bất kỳ năm nào, tức là rất hiếm về mặt thống kê song vẫn xảy ra mỗi năm ở Mỹ. Dù vậy, bà Kristina Dahl, chuyên gia của tổ chức phi lợi nhuận Climate Central (Mỹ), cảnh báo việc 4 trận mưa "ngàn năm có một" xảy ra ở Mỹ trong chưa đến 1 tuần là đáng báo động. Hiện tượng này không chỉ gây sửng sốt mà còn có nguy cơ trở nên phổ biến hơn do biến đổi khí hậu.

Trong khi đó, tại châu Á, thảm họa lũ quét cũng xảy ra ở huyện Rasuwa của Nepal ngày 7-7, không phải do mưa lớn mà do vỡ một hồ băng nằm trên ranh giới của khu tự trị Tây Tạng - Trung Quốc. Những báo cáo ban đầu cho biết có 7 người chết và 19 người mất tích.

Theo Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO), thảm họa lũ quét liên tiếp xảy ra đã nhấn mạnh sự nguy hiểm của dạng thiên tai này. "Các thảm họa này có nguyên nhân khác nhau nhưng đều cho thấy mối đe dọa đối với tính mạng và cơ sở hạ tầng. Đây là một trong những thảm họa thiên nhiên chết chóc nhất thế giới và cướp đi sinh mạng của hơn 5.000 người mỗi năm" - ông Hwirin Kim, Trưởng Phòng Dịch vụ tài nguyên nước - Thủy văn tại WMO, cho biết.

Chiếm khoảng 85% các trường hợp lũ lụt, lũ quét có tỉ lệ gây tử vong cao nhất trong dạng thiên tai này - bao gồm cả lũ sông và lũ ven biển - và gây ra thiệt hại kinh tế toàn cầu lên tới 50 tỉ USD mỗi năm. Lũ quét không phải là hiện tượng mới, nhưng tần suất và cường độ lũ quét đang gia tăng ở nhiều khu vực do đô thị hóa nhanh chóng, thay đổi mục đích sử dụng đất và biến đổi khí hậu.

Rất khó xác định chính xác mức độ ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đối với từng hiện tượng thời tiết riêng lẻ. Tuy vậy, các nhà khoa học đều đồng ý rằng trong một thế giới đang ấm lên, bão lớn sẽ thường xuyên hơn và mưa cũng dữ dội hơn. 

Ông Russ Schumacher, giám đốc Trung tâm Khí hậu bang Colorado thuộc Đại học bang Colorado (Mỹ), cảnh báo biến đổi khí hậu có nguy cơ khiến những trận mưa cực đoan xuất hiện nhiều hơn. Theo WMO, nhiệt độ tăng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc gia tăng tần suất lũ lụt có nguồn gốc từ băng hà.

WMO đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của cảnh báo sớm. Trong thảm họa tại Texas, Cơ quan Thời tiết quốc gia Mỹ đã ban hành cảnh báo lũ quét trước đó 12 giờ, nâng thành tình trạng khẩn cấp 3 giờ trước thảm họa, được phát sóng trên các hệ thống khẩn cấp và đài phát thanh, truyền hình. Tuy nhiên, thời điểm đó người dân đang ngủ và không có còi báo động tại chỗ ở các trại hè ven sông Guadalupe, nơi hứng chịu thiệt hại nặng nề.

WMO đang hỗ trợ các quốc gia trong việc dự báo lũ quét thông qua Hệ thống hướng dẫn lũ quét (FFGS) thuộc Sáng kiến dự báo lũ lụt (FFI), một nền tảng được sử dụng tại hơn 70 quốc gia. Tổ chức này cũng nỗ lực nâng cao nhận thức toàn cầu về băng tan, tăng cường giám sát thông qua Chương trình theo dõi tầng băng toàn cầu.