BIẾN RÁC THẢI THÀNH NĂNG LƯỢNG SẠCH: Nhận diện trở ngại, hóa giải thách thức

Nhiều hướng đi, cơ hội hợp tác để biến rác thải thành nguồn năng lượng sạch cho tương lai được mở ra thông qua những ý kiến tâm huyết tại hội thảo

PGS-TS PHÙNG CHÍ SỸ, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam:

Để doanh nghiệp nhìn rõ lợi ích

Hiện nay, hệ thống pháp lý cho điện rác còn chồng chéo, thiếu hướng dẫn cụ thể; quy định giá trần mua điện chưa đủ hấp dẫn khiến doanh nghiệp khó mạnh dạn đầu tư công nghệ hiện đại. Thủ tục đưa dự án vào quy hoạch điện quốc gia cũng rườm rà, phải xin ý kiến nhiều cơ quan, thời gian kéo dài.

Vì vậy, thời gian tới cần bổ sung quy định về ưu đãi giá đối với các dự án ứng dụng công nghệ mới trong lĩnh vực biến rác thải thành năng lượng như công nghệ phát điện dựa trên khí hóa, công nghệ phát điện từ khí sinh học, công nghệ từ các nước châu Âu, G7... Đồng thời, cải tiến thủ tục thẩm định chủ trương đầu tư, đánh giá tác động môi trường, cấp phép xây dựng, cấp giấy phép môi trường.

Giá mua điện phù hợp, bên mua có trách nhiệm mua toàn bộ sản lượng từ nhà máy điện rác cũng là yếu tố cần được cụ thể. Đặc biệt, nên nội địa hóa thiết bị, công nghệ lọc khói để giảm chi phí đầu tư 20%-30%, rút ngắn thời gian hoàn vốn. Làm sao để doanh nghiệp thấy đốt rác phát điện lời hơn chôn, họ sẽ tự làm.

Bà LÊ THỊ BÍCH THẢO, Phó Chi cục trưởng Chi cục Môi trường tỉnh Vĩnh Long:

Mong muốn nhà đầu tư năng lực

Địa bàn tỉnh Vĩnh Long phát sinh khoảng 1.200 tấn rác thải sinh hoạt mỗi ngày. Trong đó, chỉ khoảng 200 tấn được xử lý bằng phương pháp đốt, 30 tấn tái chế, phần lớn còn lại vẫn chôn lấp. Toàn tỉnh có 20 đơn vị thu gom, vận chuyển rác và 20 bãi rác đang hoạt động song nhiều bãi đã lạc hậu, công suất thấp, không đáp ứng nhu cầu xử lý ngày càng tăng.

Dự kiến, đến cuối năm 2026 hoặc đầu năm 2027 sẽ đưa vào hoạt động một nhà máy xử lý rác thải có công suất gần 500 tấn/ngày. Đồng thời, địa phương đang kêu gọi đầu tư dự án nhà máy xử lý rác quy mô lớn, tổng vốn khoảng 1.400 tỉ đồng.

Dự án kỳ vọng sẽ ứng dụng công nghệ hiện đại, xử lý triệt để lượng rác sinh hoạt phát sinh, giảm ô nhiễm môi trường và hướng đến mục tiêu phát triển xanh, bền vững. Tỉnh mong muốn thu hút nhà đầu tư đủ năng lực, kinh nghiệm để cùng giải quyết hiệu quả vấn đề rác thải.

Ông ĐẬU ĐỨC HIỂN, Tổng Giám đốc Công ty CP Công trình Đô thị Sóc Trăng:

Hướng tới sự bền vững

Hiện tại, Công ty CP Công trình Đô thị Sóc Trăng đang vận hành nhà máy xử lý rác công suất 320 tấn/ngày bằng công nghệ phân loại, tái chế và sản xuất phân hữu cơ. Ngoài ra, TP Cần Thơ sau sáp nhập (gồm tỉnh Sóc Trăng và Hậu Giang cũ) cũng có các nhà máy phát điện từ rác đang hoạt động. 

Dù tỉ lệ thu gom rác đô thị ở khu vực đạt hơn 90%, nông thôn khoảng 70%-80% song vẫn còn nhiều khó khăn. Trong đó, ý thức phân loại rác tại nguồn của người dân chưa cao, trong khi hạ tầng kỹ thuật yếu, đường nhỏ hẹp gây khó cho công tác thu gom, vận chuyển.

Hiện nay, doanh nghiệp khó đầu tư công nghệ do một số trở ngại, cơ chế đấu thầu còn manh mún dẫn đến cạnh tranh bằng giá thấp, ảnh hưởng chất lượng dịch vụ. Vì vậy, cần rà soát lại quy hoạch xử lý rác theo hướng liên kết vùng, tránh đầu tư dàn trải, đồng thời ban hành cơ chế ổn định, lâu dài để doanh nghiệp yên tâm đầu tư công nghệ, nâng cao hiệu quả và tính bền vững trong xử lý rác thải.

Ông NGÔ CHÍ THẮNG, Giám đốc Công ty TNHH MTV Liên hợp Khoa học - Công nghệ Môi trường (Biwase):

Phục vụ mục tiêu phát triển

Biwase đang đầu tư xây dựng nhà máy chuyển hóa rác thải thành năng lượng, hướng tới tận dụng tối đa nguồn rác sinh hoạt và biến phần rác không thể tái chế thành năng lượng sạch.

Hiện Biwase xử lý khoảng 2.500 tấn rác/ngày bằng công nghệ tách phân hữu cơ và đốt rác phát điện. Công ty đã đầu tư 4 module công nghệ xử lý, trong đó, nhà máy đốt rác phát điện công suất 200 tấn/ngày đang hoạt động còn nhà máy công suất 500 tấn/ngày được khởi công xây dựng cuối tháng 6-2025.

Công ty xây dựng chuỗi thu gom - vận chuyển - xử lý khép kín, bảo đảm nguồn rác đầu vào ổn định từ các khu vực lân cận, đồng thời hợp tác với chính quyền địa phương để phát triển năng lượng tái tạo. Mục tiêu của chúng tôi là không chỉ xử lý rác mà còn biến rác thành điện xanh phục vụ phát triển bền vững.

Tuy nhiên, nhiều rào cản về cơ chế và giá dịch vụ dẫn tới chưa hấp dẫn doanh nghiệp tái đầu tư. Chúng tôi kiến nghị điều chỉnh chính sách giá và cơ chế đấu thầu minh bạch hơn để khuyến khích đầu tư công nghệ hiện đại, thúc đẩy đầu tư dự án đốt rác phát điện, trở thành hướng đi bền vững cho tương lai năng lượng xanh.

Ông LẠC THÁI PHƯỚC, Tổng Giám đốc Công ty Tư vấn và Xây dựng điện 3 (PECC3):

Ưu tiên công nghệ chuẩn châu Âu

Từ năm 2023, PECC3 đã hợp tác với Công ty Havest Waste (Hà Lan) - đơn vị có kinh nghiệm toàn cầu về công nghệ WtE (chuyển hóa chất thải thành năng lượng). Hai bên ký kết hợp tác chiến lược vào tháng 3-2024, cùng nghiên cứu các dự án xử lý rác hỗn hợp thành năng lượng điện tại Cần Thơ, TP HCM, Lâm Đồng, Khánh Hòa và Đà Nẵng.

Công nghệ của Havest Waste có hiệu suất ròng gần 30%, cao hơn mức 23,5% của nhà máy WtE thông thường. 

Trong bối cảnh TP HCM phát sinh lượng rác lớn mỗi ngày, mô hình biến rác thành năng lượng là giải pháp thiết yếu cho cả môi trường lẫn an ninh năng lượng.

Để mô hình này vận hành hiệu quả thì cần hoàn thiện cơ chế chính sách và giá điện phù hợp. Đồng thời, ưu tiên công nghệ đạt chuẩn châu Âu, miễn giảm thuế nhập khẩu thiết bị và thuế thu nhập doanh nghiệp. Thành công của mô hình WtE phụ thuộc vào sự phối hợp giữa nhà nước, doanh nghiệp, cộng đồng, trên nền tảng chính sách minh bạch và phát triển bền vững.