Biến rào cản thành cơ hội để ĐBSCL bứt phá

Thiếu hụt vốn đầu tư là một trong những nguyên nhân cốt lõi khiến kinh tế ĐBSCL rơi vào "vòng xoáy đi xuống"…

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa phối hợp với Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright (FSPPM) công bố "Báo cáo Kinh tế thường niên ĐBSCL năm 2024".

Nhiều nút thắt cần tháo gỡ

Báo cáo của VCCI và FSPPM nhấn mạnh việc thiếu hụt nguồn vốn đầu tư là một trong những nguyên nhân cốt lõi dẫn đến "vòng xoáy đi xuống" của nền kinh tế ĐBSCL trong nhiều năm qua.

Theo báo cáo nêu trên, dù là vùng sản xuất nông nghiệp và xuất khẩu chủ lực, đóng góp hơn 50% vào thặng dư thương mại của Việt Nam nhưng ĐBSCL lại có tỉ lệ vốn đầu tư rất thấp.

Cụ thể, tính theo bình quân đầu người, so sánh với 6 vùng kinh tế - xã hội của Việt Nam, ĐBSCL đứng thứ 3 về vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA), thứ 4 về vốn đầu tư công, thứ 5 về vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và thứ 6 về vốn đầu tư tư nhân trong nước. Hệ quả là cơ sở hạ tầng yếu kém, cơ hội việc làm suy giảm, năng suất lao động trì trệ và sức cạnh tranh suy yếu.

Giai đoạn 2021 - 2023, tổng vốn đầu tư toàn xã hội ở ĐBSCL chỉ chiếm 11,2% cả nước, giảm so với mức 13,2% giai đoạn 2011 - 2016, thấp hơn tỉ lệ đóng góp của ĐBSCL vào GDP cả nước. Đầu tư tư nhân - động lực tăng trưởng quan trọng nhất - cũng tăng chậm. 10 năm qua, vốn đầu tư tư nhân vào ĐBSCL giảm từ 14,9% còn 12,4%. Đáng chú ý, vốn FDI vào ĐBSCL năm 2023 chỉ chiếm 2% cả nước - phần lớn tập trung ở Long An, trong khi các địa phương còn lại gần như vắng bóng nhà đầu tư nước ngoài.

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký VCCI, cho rằng ĐBSCL không chỉ là vựa lúa, trái cây, thủy sản quan trọng của Việt Nam mà còn là một trong những vùng kinh tế có tiềm năng phát triển đặc biệt. Tuy nhiên, vùng này vẫn còn nhiều nút thắt cần tháo gỡ.

Thứ nhất, việc đầu tư vào ĐBSCL vẫn chưa tương xứng với tiềm năng. Tỉ lệ vốn đầu tư công chỉ chiếm chưa đến 10% tổng đầu tư cả nước, trong khi đầu tư tư nhân và FDI vẫn còn hạn chế.

Thứ hai, tác động của biến đổi khí hậu đang ngày càng nghiêm trọng. ĐBSCL là một trong những khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất trên thế giới với tình trạng xâm nhập mặn, sụt lún đất, sạt lở bờ sông và thiếu hụt nguồn nước ngọt.

Thứ ba, hệ thống hạ tầng giao thông và logistics ở ĐBSCL chưa đồng bộ, làm gia tăng chi phí vận chuyển và giảm khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trong vùng.

"Những thách thức này vừa là rào cản vừa là cơ hội để chúng ta cùng nhau tìm ra những giải pháp đột phá, giúp ĐBSCL phát triển bền vững, nâng cao vị thế trong nền kinh tế khu vực và toàn cầu" - ông Tuấn nhìn nhận.

Theo ông Trần Văn Huyến, Chủ tịch UBND tỉnh Hậu Giang, thách thức đối với ĐBSCL không chỉ là vốn đầu tư mà còn là tổng hợp nhiều yếu tố, như hạ tầng giao thông liên vùng, chi phí logistics, thiếu hụt lao động chất lượng cao, di cư lao động...

"Nếu tháo gỡ được các điểm nghẽn này, ĐBSCL có thể trở thành cực tăng trưởng mới, thậm chí là vùng kiểu mẫu về phát triển nông nghiệp sinh thái, công nghiệp chế biến hiện đại và kinh tế tuần hoàn" - ông Huyến kỳ vọng.

Điểm sáng Long An

Ông Đậu Anh Tuấn nhấn mạnh để ĐBSCL bứt phá và phát triển bền vững thì cần một chiến lược rõ ràng, tập trung vào một số vấn đề quan trọng, ưu tiên.

Trước hết, ĐBSCL cần đầu tư mạnh mẽ hơn vào hạ tầng giao thông, logistics và năng lượng tái tạo. Việc phát triển hệ thống đường cao tốc kết nối nội vùng và với TP HCM, Đông Nam Bộ, Tây Nguyên là điều kiện tiên quyết để thúc đẩy tăng trưởng.

Cùng với đó, việc xây dựng cảng biển nước sâu và hệ thống kho vận hiện đại sẽ giúp nâng cao năng lực xuất khẩu của vùng. ĐBSCL cần thu hút đầu tư tư nhân và FDI vào các ngành công nghiệp chế biến, nông nghiệp công nghệ cao; đẩy mạnh liên kết vùng và hợp tác công - tư; chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu và phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn.

Trong 20 dự án FDI ở ĐBSCL trong quý I/2025, Long An có tới 17 dự án. Về đầu tư trực tiếp trong nước, Long An cũng có đến 2.269 dự án với tổng số vốn 507.000 tỉ đồng, tương đương 20 tỉ USD.

Đề cập những con số ấn tượng này, ông Trần Văn Tươi, Phó Giám đốc Sở Tài chính tỉnh Long An, cho rằng tỉnh đã khai thác hiệu quả lợi thế về vị trí địa lý. Long An vừa là cửa ngõ ĐBSCL vừa là địa phương kết nối với TP HCM và Đông Nam Bộ.

"Long An cũng làm tốt công tác quy hoạch, huy động nguồn lực để đầu tư kết cấu hạ tầng, tập trung đào tạo nguồn nhân lực, đẩy mạnh liên kết vùng, cải thiện chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI), triển khai hiệu quả việc xúc tiến đầu tư. Ngoài ra, tỉnh còn thành lập tổ công tác đặc biệt để xử lý vướng mắc mà doanh nghiệp phản ánh" - ông Tươi nêu kinh nghiệm.