Bình đẳng giới - Chìa khoá giảm nghèo đa chiều

(NLĐO)- Cần lồng ghép bình đẳng giới trong xây dựng và thực hiện các chính sách giảm nghèo.

Trong nỗ lực thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025, Việt Nam đặt mục tiêu giảm sâu tỉ lệ nghèo đa chiều, cùng với đó là thúc đẩy bình đẳng giới, đặc biệt tại các tỉnh vùng sâu vùng xa, miền núi và với đối tượng phụ nữ.

Báo cáo của Chính phủ cho thấy tỉ lệ hộ nghèo đa chiều cả nước liên tục giảm mạnh, từ mức khoảng 5,2% đầu kỳ xuống còn khoảng 1,93% vào cuối năm 2024, dự kiến tiếp tục giảm 0,9 - 1,1% vào cuối năm 2025. Đặc biệt, tỉ lệ hộ nghèo dân tộc thiểu số cũng giảm xuống còn 12,55%, với tốc độ giảm bình quân 4,45%/năm trong những năm gần đây.

Đào tạo nghề, cận vốn cho phụ nữ

Giảm nghèo đa chiều không chỉ là câu chuyện tăng thu nhập mà còn hướng đến mục tiêu mở rộng cơ hội tiếp cận giáo dục, y tế, việc làm, thông tin cho người nghèo. Trong đó, bình đẳng giới đang được nhìn nhận là chìa khóa quan trọng, góp phần quyết định tính bền vững của công tác giảm nghèo ở Việt Nam.

Thực tiễn triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025 cho thấy, ở những địa phương gắn bình đẳng giới với tạo sinh kế, giải quyết việc làm và nâng cao năng lực cho phụ nữ, kết quả giảm nghèo rõ nét và ổn định hơn.

Việt Nam là một trong những quốc gia sớm áp dụng chuẩn nghèo đa chiều, cho phép nhận diện rõ hơn những thiếu hụt mà phụ nữ và trẻ em phải đối mặt, không chỉ về thu nhập mà còn về giáo dục, y tế, nhà ở, nước sạch, thông tin và việc làm. Trong bối cảnh đó, bình đẳng giới không chỉ là mục tiêu xã hội mà trở thành giải pháp phát triển, giúp người nghèo, đặc biệt là phụ nữ từng bước cải thiện chất lượng cuộc sống.

Thực tiễn tại nhiều địa phương cho thấy, khi phụ nữ được trao quyền kinh tế thông qua đào tạo nghề, tiếp cận vốn, ứng dụng khoa học công nghệ và kết nối thị trường, hiệu quả giảm nghèo trở nên rõ rệt.

Tại Nghệ An, trong giai đoạn 2021 - 2024, hàng ngàn phụ nữ nghèo và cận nghèo đã được tham gia các lớp đào tạo nghề ngắn hạn về may mặc, chăn nuôi, chế biến nông sản và dịch vụ. Nhiều mô hình sinh kế phù hợp với phụ nữ được hình thành, giúp chị em có việc làm, tăng thu nhập và từng bước thoát nghèo bền vững.

Ở Ninh Bình, địa phương được xem là điểm sáng trong việc gắn bình đẳng giới với giải quyết việc làm, tỉnh đã tạo việc làm mới cho hơn 85.000 lao động trong giai đoạn 2021 - 2025, trong đó phụ nữ chiếm khoảng 52–55%. Riêng năm 2025, hơn 18.000 lao động được giải quyết việc làm mới, tỉ lệ lao động nữ tham gia đạt trên 56%.

Các lớp đào tạo nghề dành cho phụ nữ như may công nghiệp, chế biến nông sản, du lịch cộng đồng giúp khoảng 75% lao động nữ có việc làm ổn định sau đào tạo, góp phần trực tiếp giảm nghèo đa chiều tại địa phương.

Ở các tỉnh Tây Nguyên và miền núi phía Bắc, nơi tỉ lệ nghèo đa chiều còn cao, nhiều mô hình kinh tế do phụ nữ làm chủ đang tạo ra sự thay đổi rõ nét. Theo đó, tại Gia Lai, bà Hoàng Thị Thúy, thôn Mỹ Thạch 3, huyện Chư Sê (cũ), từng chỉ sản xuất và bán cà phê nhỏ lẻ trong vùng. Sau khi tham gia các lớp tập huấn do Hội Liên hiệp phụ nữ của địa phương tổ chức về kỹ năng kinh doanh và ứng dụng công nghệ số, bà bắt đầu quảng bá sản phẩm cà phê trên mạng xã hội và sàn thương mại điện tử.

"Trước đây, tôi chỉ biết bán cho thương lái, giá bấp bênh. Từ khi biết cách chụp ảnh, đăng bài, giới thiệu sản phẩm trên mạng, cà phê bán được nhiều hơn, giá ổn định hơn"- bà Thúy chia sẻ. Hiện mô hình của bà không chỉ giúp gia đình có thu nhập ổn định mà còn tạo việc làm thời vụ cho nhiều phụ nữ khác trong xã, góp phần hình thành chuỗi giá trị sản phẩm nông nghiệp tại chỗ.

Việc làm ổn định là yếu tố then chốt để giảm nghèo đa chiều, và phụ nữ cần được đặt ở vị trí trung tâm của các chính sách này. Tại nhiều địa phương, các chương trình tín dụng ưu đãi đã tạo điều kiện cho phụ nữ nghèo tiếp cận vốn phát triển sản xuất, kinh doanh.

Hàng chục ngàn phụ nữ được vay vốn để mở rộng chăn nuôi, trồng trọt, sản xuất thủ công hoặc kinh doanh dịch vụ nhỏ. Việc lồng ghép bình đẳng giới trong các chương trình giải quyết việc làm không chỉ giúp phụ nữ có thu nhập mà còn nâng cao vị thế của họ trong gia đình và cộng đồng.

Theo thống kê, tỉ lệ phụ nữ tham gia lực lượng lao động ở Việt Nam hiện đạt trên 69%, thuộc nhóm cao nhất khu vực ASEAN. Khoảng 30% doanh nghiệp nhỏ và vừa do phụ nữ làm chủ, cho thấy vai trò ngày càng rõ nét của phụ nữ trong nền kinh tế.

Một điểm nhấn mới trong công tác giảm nghèo là việc trang bị kỹ năng số và khả năng tiếp cận thông tin cho phụ nữ. Tại nhiều địa phương, các chương trình "Phụ nữ với chuyển đổi số" đã giúp chị em làm quen với thương mại điện tử, thanh toán không dùng tiền mặt và quảng bá sản phẩm trực tuyến.

Nhờ đó, nhiều sản phẩm nông nghiệp, thủ công và sản phẩm OCOP do phụ nữ sản xuất đã có mặt trên các sàn thương mại điện tử, mở rộng thị trường tiêu thụ và nâng cao giá trị sản phẩm. Đây được xem là hướng đi phù hợp trong bối cảnh kinh tế số, góp phần giảm nghèo đa chiều một cách bền vững.

Nhiều tổ hợp tác, hợp tác xã do phụ nữ quản lý không chỉ giúp tăng hiệu quả sản xuất mà còn tạo môi trường để phụ nữ rèn luyện kỹ năng lãnh đạo, quản lý và kết nối cộng đồng. Đây là yếu tố quan trọng giúp giảm nghèo không tái diễn.

Cần lồng ghép bình đẳng giới trong xây dựng chính sách giảm nghèo

Từ công tác triển khai tại nhiều địa phương cho thấy, để bình đẳng giới thực sự trở thành động lực giảm nghèo đa chiều, các giải pháp cần được thực hiện đồng bộ, từ hoàn thiện chính sách đến tổ chức thực hiện ở cơ sở, với phụ nữ là trung tâm của quá trình phát triển.

Trước hết, lồng ghép bình đẳng giới trong xây dựng và thực hiện chính sách giảm nghèo là yêu cầu xuyên suốt. Các chương trình, dự án giảm nghèo cần có đánh giá tác động giới ngay từ khâu thiết kế, bảo đảm phụ nữ dân tộc thiểu số được tiếp cận bình đẳng với các nguồn lực như đào tạo nghề, tín dụng ưu đãi, đất đai và thông tin. Việc xác định rõ nhu cầu, điều kiện và khả năng tham gia của phụ nữ giúp chính sách đi vào thực chất, tránh tình trạng hỗ trợ dàn trải nhưng hiệu quả thấp.

Bên cạnh đó, nâng cao quyền năng kinh tế cho phụ nữ được xem là giải pháp then chốt. Những địa phương tập trung đào tạo nghề phù hợp với phụ nữ, hỗ trợ sinh kế gắn với thị trường và khuyến khích phụ nữ tham gia các mô hình kinh tế tập thể đã đạt kết quả giảm nghèo bền vững hơn. Việc mở rộng các chương trình tín dụng chính sách, hỗ trợ phụ nữ vay vốn phát triển sản xuất, kinh doanh nhỏ, đặc biệt trong nông nghiệp, thủ công và dịch vụ, giúp họ chủ động tạo thu nhập, giảm phụ thuộc và hạn chế nguy cơ tái nghèo.

Một giải pháp quan trọng khác là tăng cường tiếp cận giáo dục, đào tạo và kỹ năng số cho phụ nữ nghèo. Trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, việc trang bị kiến thức công nghệ, kỹ năng bán hàng trực tuyến và tiếp cận thông tin thị trường giúp phụ nữ mở rộng cơ hội sinh kế, nâng cao giá trị sản phẩm và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị. 

Song song với các giải pháp kinh tế, thay đổi nhận thức về vai trò giới có ý nghĩa lâu dài. Việc tuyên truyền, vận động cộng đồng, đặc biệt là nam giới, chia sẻ trách nhiệm gia đình, tạo điều kiện để phụ nữ tham gia lao động và hoạt động xã hội là nền tảng để bình đẳng giới được thực hiện bền vững. Khi phụ nữ có thêm thời gian, cơ hội và sự ủng hộ từ gia đình, hiệu quả của các chương trình giảm nghèo được nhân lên rõ rệt.

Cần nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ cơ sở trong thực hiện chính sách bình đẳng giới và giảm nghèo đa chiều là yếu tố không thể thiếu. Cán bộ làm công tác giảm nghèo, lao động xã hội và hội phụ nữ cần được đào tạo bài bản về lồng ghép giới, theo dõi và đánh giá kết quả giảm nghèo theo giới, từ đó kịp thời điều chỉnh chính sách cho phù hợp với thực tiễn.

Thực hiện đồng bộ các giải pháp này không chỉ giúp phụ nữ thoát nghèo bền vững mà còn góp phần nâng cao chất lượng tăng trưởng, hướng tới mục tiêu phát triển bao trùm, công bằng và không ai bị bỏ lại phía sau.