Cạm bẫy "chữa lành"

Chữa lành là hành trình nội tâm cần nhiều sự kiên nhẫn, hiểu biết và cả chuyên môn khoa học

Sau cuộc chia tay đầy tổn thương, chị L.T.N (27 tuổi) cảm thấy lạc lõng và đau khổ nhiều tháng liền. Trong một lần lướt TikTok, chị bị cuốn hút bởi những video chia sẻ cách "thu hút người cũ quay lại" của một "coach cảm xúc" nổi tiếng. Tin rằng bản thân "chưa đủ nữ tính" như lời "chuyên gia" nói, chị N. đăng ký khóa học trị giá gần 3 triệu đồng để "học cách yêu chính mình".

Mất tiền, mất cả niềm tin

Suốt 21 ngày của chương trình, chị được yêu cầu hạn chế liên lạc với gia đình, bạn bè, viết nhật ký "kết nối vũ trụ" và thực hiện các nghi thức "giải phóng năng lượng tiêu cực". Kết thúc khóa học, chị không cảm thấy khá hơn mà rơi vào trạng thái lo âu kéo dài, mất ngủ và hoang mang về chính cảm xúc của mình.

"Lúc đó, tôi không còn biết mình vui hay buồn nữa. Tôi bắt đầu nghi ngờ chính mình và trở nên sợ hãi. Cuối cùng, tôi phải đi khám tâm lý và được chẩn đoán bị rối loạn lo âu nhẹ" - chị N. kể.

Chị N. không phải trường hợp hiếm. Trong bối cảnh sức khỏe tinh thần ngày càng được quan tâm, nhiều người, đặc biệt là người trẻ, đã tìm đến các "mentor cảm xúc", "coach chữa lành", "chuyên gia tình yêu" trên mạng thay vì gặp bác sĩ tâm lý tại bệnh viện hay trung tâm tư vấn uy tín.

Họ tin rằng chỉ cần gửi một tin nhắn ẩn danh, lắng nghe một video đồng cảm hay tham gia vài buổi học là có thể tự "gỡ rối" cảm xúc. Nhưng thực tế, không gì là miễn phí và không phải ai nói hay cũng là người có chuyên môn.

"Vì sao cần thấu hiểu và không nên thúc ép đàn ông?", một video thu hút đến hơn 16.000 lượt xem trên TikTok đã mở đầu vấn đề như thế. Câu hỏi nghe có phần đời thường nhưng lại đủ sức gợi mở cho những cuộc trò chuyện tâm lý - xã hội đầy chiều sâu, được gửi đến một "chuyên gia tình yêu" sở hữu hàng trăm ngàn lượt theo dõi trên mạng xã hội, người tự nhận là "mentor chữa lành" cho các mối quan hệ.

Không bỏ lỡ cơ hội thể hiện sự hiểu biết, nữ "mentor chữa lành" nhanh chóng dẫn dắt câu chuyện bằng một "nghiên cứu tâm lý học". Nhưng khi được hỏi cụ thể nghiên cứu của ai, tên gì, công bố ở đâu, câu trả lời là: "Chị chỉ nghe qua thôi".

Dưới mỗi video, không khó để bắt gặp những bình luận như "Em thấy đúng quá, đăng ký khóa học của chị ở đâu?", "Chị giảng như đọc được lòng em!". Sau cùng, màn "chữa lành" khép lại bằng đường link mua khóa học do chính "mentor" thiết kế.

Ngộ nhận

Theo dõi các "chuyên gia cảm xúc", có thể nhận thấy họ không có nền tảng chuyên môn tâm lý học, không có giấy phép hành nghề nhưng vẫn tự tin đưa ra lời khuyên, thậm chí can thiệp sâu vào tâm lý người khác.

Một "coach" nổi bật trên mạng xã hội với hơn 1,4 triệu người theo dõi từng mạnh dạn tuyên bố: "Không cần bằng cấp! Chỉ cần đam mê là có thể chữa lành cho người khác". Người này từng làm trong lĩnh vực kinh doanh, sau đó chuyển sang tư vấn hôn nhân, tình yêu và tâm lý.

Bằng việc đầu tư hình ảnh chỉn chu, lời nói ngọt ngào, nhân vật này nhanh chóng xây dựng được hình tượng "chuyên gia cảm xúc". Từ video chia sẻ lan truyền mạnh mẽ đến những cuốn sách gắn mác "tâm lý", mọi thứ đều được trình bày như thể là thành quả của một nhà chuyên môn thực thụ.

Một hiện tượng khác là P.P., cái tên quen thuộc với cộng đồng yêu thích "chữa lành" tại Việt Nam. Cô này từng công bố theo học tiến sĩ tại một đại học ở Mỹ nhưng uy tín của cơ sở này vẫn là điều khiến nhiều người tranh cãi vì không được công nhận tại Mỹ và cũng không nằm trong danh sách các cơ sở giáo dục được Việt Nam công nhận.

Tuy vậy, cô vẫn tự nhận là "Dr.", đứng lớp giảng dạy trong các khóa học về tình yêu, chữa lành nội tâm, tổ chức hội thảo, huấn luyện mentor và chia sẻ kiến thức tâm lý theo phong cách pha trộn giữa tâm linh nhẹ nhàng, triết lý sống. Một số phát ngôn của cô từng gây tranh cãi gay gắt, trong đó có cả việc cho rằng "uống trà sữa là nguyên nhân của đồng tính".

Theo ThS Nguyễn Thị Thu Hiền (chuyên ngành Quản lý giáo dục), không phủ nhận một số "coach cảm xúc" đã giúp khơi gợi sự quan tâm của giới trẻ với đời sống nội tâm, tạo không gian cởi mở hơn để nói về cảm xúc. Nhưng điều đáng lo là họ dễ khiến người nghe ngộ nhận chỉ cần nghe vài lời an ủi hoặc thực hành một vài nghi thức "nạp năng lượng" là có thể tự chữa lành các tổn thương tinh thần.

Trong khi thực tế, các vấn đề tâm lý, đặc biệt là rối loạn tâm thần, đòi hỏi chẩn đoán và can thiệp từ những chuyên gia được đào tạo chính quy, có bằng cấp, chứng chỉ và đạo đức nghề nghiệp rõ ràng.

Chữa lành cảm xúc không phải là xu hướng thời thượng hay trào lưu mạng xã hội. Đó là hành trình nội tâm cần nhiều sự kiên nhẫn, hiểu biết và cả chuyên môn khoa học. Một lời khuyên thiếu căn cứ có thể khiến người nghe lạc lối, tệ hơn là khiến tình trạng tâm lý trở nên nghiêm trọng hơn.

Khi từ khóa "chữa lành" trở thành sản phẩm để thương mại hóa, câu hỏi lớn đặt ra là: Ai mới đủ năng lực để được phép nói và hướng dẫn?

Một cái ôm ấm áp từ người thân, một cuộc trò chuyện chân thành cùng bạn bè hay một buổi tư vấn cùng bác sĩ tâm lý, đôi khi lại chính là "phương thuốc" mà chúng ta cần nhất.