Cần thể chế tầm quốc gia cho chuyển đổi số

Chuyển đổi số không chỉ là công nghệ hay công cụ mà còn phải bao gồm quy trình, cách làm, cách tổ chức.

Không thể gọi là chuyển đổi số (CĐS) thật sự khi nó vẫn bị hiểu sai là "số hóa" dữ liệu và thao tác trong lúc vẫn giữ quy trình, thủ tục và cả quy định như cũ.

Công cuộc CĐS đã được khởi động tại Việt Nam từ năm 2018, nhưng có lẽ chưa bao giờ CĐS được nói đến nhiều như lúc này. CĐS là một trong những nền tảng giúp cho công cuộc tinh gọn bộ máy, sắp xếp lại đơn vị quản lý hành chính các cấp trên quy mô cả nước được dễ dàng, thuận tiện và suôn sẻ hơn.

Cụ thể, nếu không có các giải pháp CĐS với sự trợ lực của trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn, các cơ quan nhà nước không thể xử lý nhanh gọn và chính xác khối lượng dữ liệu sau hợp nhất, điều chỉnh. Chủ trì hội nghị sơ kết công tác 6 tháng đầu năm 2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và CĐS, triển khai nhiệm vụ các tháng cuối năm 2025, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: "CĐS chính là cầu nối sống còn giữa tỉnh và xã trong mô hình hoạt động mới. CĐS phải trở thành một bộ não dữ liệu để tổng hợp, phân tích, cảnh báo sớm tình hình, không để xảy ra vùng trũng thông tin".

Thực tế trong vận hành CĐS, có nơi vẫn còn nhiều bất cập. Đằng sau những chiếc máy tính, những thiết bị và ứng dụng số vẫn là những thao tác thủ công, những nếp nghĩ và cách làm cũ.

Rõ ràng, trong môi trường số của CĐS, cần phải có một thể chế mới phù hợp trong giai đoạn mới. Thể chế ở đây phải là thể chế ở tầm quốc gia, không phải chỉ do các bộ, ngành và các địa phương mỗi nơi tự xây dựng để rồi gặp tình trạng trục trặc, không thống nhất khi kết nối liên thông dữ liệu.

Nhiều người dân phản ánh khi truy cập internet để làm các thủ tục hành chính trên cổng dịch vụ công điện tử, họ vẫn phải thực hiện các quy trình, thủ tục giống như khi còn "bản giấy". Trong khi thực tế, các thông tin dữ liệu cần thiết đã có sẵn trong các cơ sở dữ liệu quốc gia, mà lẽ ra chỉ cần đăng nhập bằng mã định danh cá nhân là tất cả đã có sẵn theo từng yêu cầu thủ tục.

Theo các chuyên gia về CĐS quốc tế, CĐS không chỉ là công nghệ hay công cụ mà còn phải bao gồm quy trình, cách làm, cách tổ chức. CĐS không chỉ tạo ra một hệ sinh thái mới về quản lý mà cần phải có cách quản lý và vận hành nó một cách tổng thể, thống nhất và suôn sẻ.

Ông Wim Vanhaverbeke - giáo sư Đổi mới Kỹ thuật số và Khởi nghiệp, Khoa Kinh tế Kinh doanh - Đại học Antwerp (Bỉ), - trong một cuộc hội thảo quốc tế tại Hà Nội mới đây, lưu ý: "Công nghệ đã sẵn sàng nhưng chìa khóa nằm ở quản trị và cách tổ chức xã hội - đó là từ con người. CĐS không phải là vấn đề kỹ thuật mà là vấn đề quản lý".