Cấp bách kiểm soát ô nhiễm không khí

TP Hà Nội đang tiến hành kiểm kê phát thải để xác định chính xác các nguồn gây ô nhiễm không khí, từ đó có những giải pháp kiểm soát, ngăn chặn

Gần một tuần qua, TP Hà Nội rơi vào tình trạng ô nhiễm không khí trầm trọng. Tình trạng bụi mịn bao phủ từ sáng đến tối ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe người dân.

"Nâng hạng" ô nhiễm

AQI là chỉ số chất lượng không khí, phản ánh mức độ ô nhiễm từ 0 đến trên 300, trong đó từ 100 trở lên là mức tác động tới sức khỏe. Theo ứng dụng đo chỉ số ô nhiễm không khí IQAir, nhiều khu vực ở Hà Nội những ngày qua có chỉ số AQI trên 200 - mức rất xấu, ảnh hưởng không tốt tới sức khỏe người dân.

Với chỉ số AQI trên 200, Hà Nội đã lọt vào nhóm 5 thành phố, khu vực ô nhiễm nhất thế giới, bên cạnh Kolkata, Delhi (Ấn Độ), Tashkent (Uzbekistan) và Baghdad (Iraq). Theo bảng xếp hạng của IQAir, từ năm 2018 đến 2024, Hà Nội liên tục xuất hiện trong tốp 20 thành phố ô nhiễm nhất thế giới, riêng năm 2024 chiếm vị trí thứ 7.

Như vậy, tình trạng ô nhiễm không khí ở Hà Nội đã kéo dài nhiều năm nay. Thống kê từ Cục Môi trường - Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy trong năm 2024, Hà Nội đã trải qua 4 đợt ô nhiễm không khí kéo dài. Theo kết quả quan trắc, số liệu ô nhiễm bụi mịn PM 2.5 vượt khoảng 2 lần và số ngày có chất lượng không khí ở mức xấu khá cao.

Bà Lê Thanh Thủy, Phó trưởng Phòng Quản lý môi trường - Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Hà Nội, cho biết chất lượng không khí có sự chênh lệch theo khu vực. Khu vực nội đô có chỉ số AQI cao hơn vùng ven và ngoại thành, một phần do mật độ phương tiện giao thông lớn hơn, hoạt động xây dựng nhiều hơn. Trong khi đó, các hoạt động xây dựng chưa được giám sát đầy đủ, dẫn đến việc tuân thủ giải pháp kỹ thuật chưa tốt.

Nguồn gây ô nhiễm không khí tại TP Hà Nội còn đến từ các hoạt động sản xuất công nghiệp, tái chế, đốt rơm rạ, điều kiện thời tiết…

Giải pháp tổng thể

Trước tình trạng ô nhiễm không khí ngày càng trầm trọng, UBND TP Hà Nội yêu cầu tăng cường sử dụng hệ thống theo dõi, giải pháp công nghệ và năng lực kỹ thuật giám sát từ xa (camera giao thông, máy bay không người lái, ứng dụng di động iHanoi, mạng xã hội...) để kiểm soát.

UBND TP Hà Nội cũng yêu cầu xử lý nghiêm hoạt động đốt rác, rơm rạ, phụ phẩm nông nghiệp…, đồng thời tăng cường giám sát các chủ đầu tư, nhà thầu thi công xây dựng công trình. Các đơn vị vệ sinh môi trường đẩy mạnh hoạt động tại các địa phương; tăng cường tần suất quét đường, hút bụi; dùng xe chuyên dụng phun nước rửa đường tại trục giao thông chính, cửa ngõ thành phố.

Sở Giáo dục và Đào tạo TP Hà Nội được giao thông báo, hướng dẫn các trường học hạn chế những hoạt động ngoài trời của học sinh trong các khung giờ và ngày có chất lượng không khí ở mức "xấu" trở lên…

Theo đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Hà Nội, thành phố sẽ tiến hành tổng kiểm kê khí thải nhằm kiểm soát tình trạng ô nhiễm không khí. Dự kiến đến hết năm 2026, Hà Nội có thể công bố được thông tin về các nguồn phát thải như giao thông, xây dựng, đốt rơm rạ, phụ phẩm… có mức độ ảnh hưởng ra sao để "bắt đúng bệnh" ô nhiễm không khí.

HĐND TP Hà Nội cũng vừa ban hành nghị quyết thay thế Nghị quyết 47/2024 quy định thực hiện vùng phát thải thấp trên địa bàn. Theo đó, từ ngày 1-7-2026, thành phố thực hiện thí điểm tại một số khu vực trong Vành đai 1 (gồm 9 phường); từ ngày 1-1-2028 thực hiện tại 9 phường Vành đai 1 và một số khu vực từ Vành đai 2 trở vào (gồm 5 phường); từ ngày 1-1-2030 thực hiện tại Vành đai 3 trở vào (gồm 36 phường, xã).

Bên cạnh việc cấm xe chạy xăng, kiểm soát khí thải, nhiều chuyên gia cho rằng Hà Nội cần thực hiện thêm các giải pháp khác. Ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam, cho rằng Hà Nội dự kiến đến giữa năm 2026 sẽ không còn xe máy chạy xăng trong Vành đai 1, sau đó mở rộng ra các khu vực song việc thực hiện cần có lộ trình. Thành phố cũng có thể quy định chỉ cho phép bán xăng dầu đạt tiêu chuẩn EURO 5 để giảm đáng kể bụi mịn.

PGS-TS Văn Đình Sơn Thọ, ĐH Bách khoa Hà Nội, đặt vấn đề kiểm soát các nguồn gây ô nhiễm không khí, như nhà máy nhiệt điện. Trong khi đó, nhìn nhận nguyên nhân gây ô nhiễm không khí là do các chất không khuếch tán được, tích tụ gần mặt đất, PGS-TS Nguyễn Thị Nhật Thanh, Trường ĐH Công nghệ - ĐHQG Hà Nội, phân tích hoạt động xây dựng gia tăng gây nhiều bụi bẩn; thiết bị, máy móc trên công trường cũng góp phần sinh ra khí thải.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng nguồn thải từ hoạt động xây dựng không phải là nguồn lớn nhất gây ô nhiễm, song cần phải kiểm soát chặt chẽ. Ngoài ra, các nhà máy sản xuất vật liệu xây dựng, đặc biệt là xi măng, đã phát thải một lượng lớn khí CO2 gây ra biến đổi khí hậu.