Cấp tốc đào tạo nhân lực cho ngành bán dẫn

Giải bài toán nhân lực, cơ sở hạ tầng để TP HCM trở thành trung tâm bán dẫn mạnh, tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu

Trong chiến lược quốc gia, Việt Nam đặt mục tiêu nâng số lượng kỹ sư bán dẫn từ 50.000 người lên 100.000 người vào năm 2030. TP HCM xác định vi mạch bán dẫn đang trở thành động lực mới cho tăng trưởng kinh tế. Thành phố đặt mục tiêu phấn đấu đến năm 2030 đào tạo ít nhất 9.000 nhân lực có trình độ đại học trở lên phục vụ ngành công nghiệp bán dẫn và công nghệ số cốt lõi.

Khủng hoảng thiếu kỹ sư thiết kế chip

Sau khi sắp xếp không gian phát triển giữa TP HCM - Bình Dương - Bà Rịa - Vũng Tàu, thành phố đang hướng tới mô hình hệ sinh thái bán dẫn vùng. Trong đó, TP HCM đóng vai trò trung tâm nghiên cứu, thiết kế; Bình Dương tập trung sản xuất, đóng gói, kiểm thử; còn Bà Rịa - Vũng Tàu đảm nhiệm vai trò logistics với cụm cảng Cái Mép - Thị Vải.

Thực tế cho thấy thành phố đã thu hút được một số tập đoàn công nghệ lớn như Intel, Samsung, Marvell, Renesas, Siemens EDA, Ampere Computing... Riêng tại Khu Công nghệ cao TP HCM (SHTP), có 37 dự án điện tử, vi mạch đang hoạt động với tổng vốn đầu tư hơn 7,7 tỉ USD. Những con số này cho thấy sức hút và tiềm năng lớn của thành phố trong lĩnh vực bán dẫn. Tuy nhiên, để tận dụng cơ hội lâu dài thì bài toán nguồn nhân lực vẫn là thách thức không nhỏ.

PGS-TS Phạm Tấn Thi, Trưởng Phòng Quản lý khoa học - Trường Đại học Bách khoa (ĐHQG TP HCM), nhìn nhận đội ngũ kỹ sư vi mạch bán dẫn của Việt Nam hiện mới đạt khoảng 5.600 người; trong khi nhu cầu nhân lực ngành này cần ít nhất 500 kỹ sư/năm và tương lai có thể tăng lên 1.000 kỹ sư/năm. Đáng lưu ý, số kỹ sư đầu ngành có khả năng thiết kế hoàn chỉnh một con chip vẫn rất hạn chế. Bên cạnh đó, hoạt động chuyển giao kết quả nghiên cứu từ trường đại học sang doanh nghiệp (DN) còn yếu, trong khi DN khởi nghiệp trong lĩnh vực bán dẫn chưa nhiều. "Các chương trình đào tạo hiện nay vẫn mang tính thí điểm, đội ngũ giảng viên có kinh nghiệm thực tiễn chưa nhiều; nhiều người chưa từng tham gia trực tiếp các khâu của chuỗi sản xuất bán dẫn. Cùng với đó là hạn chế về cơ sở hạ tầng, chưa đáp ứng được yêu cầu của ngành công nghiệp" - PGS Thi chỉ rõ.

Lãnh đạo một tập đoàn bán dẫn đang hoạt động tại Việt Nam chia sẻ phần lớn nhân sự mới tuyển dụng là sinh viên vừa tốt nghiệp, vì khoảng cách giữa đào tạo trong nhà trường và yêu cầu thực tế khá lớn trong khi lĩnh vực bán dẫn liên tục thay đổi, nên DN phải đào tạo lại. "Hơn 70% nhân sự tuyển mới là sinh viên vừa tốt nghiệp, còn lại là kỹ sư có 3-5 năm kinh nghiệm; trong đó, lực lượng chuyên gia nước ngoài được đánh giá cao nhờ chuyên môn sâu" - vị lãnh đạo này nói.

Xây dựng hệ sinh thái bán dẫn hoàn chỉnh

Theo nhiều chuyên gia công nghệ, để phát triển nguồn nhân lực bán dẫn chất lượng cao, Việt Nam cũng như TP HCM cần thu hút thêm nhiều DN thiết kế và kiểm thử chip đầu tư vào thị trường, đồng thời mở rộng các chương trình đào tạo đại học và sau đại học. Việc xây dựng các phòng thí nghiệm hiện đại sẽ tạo điều kiện để sinh viên, học viên cao học và nghiên cứu sinh tham gia trực tiếp vào các dự án thực tế. Chỉ khi giải quyết đồng bộ bài toán nhân lực, cơ sở hạ tầng và hệ sinh thái DN nội địa, TP HCM mới có thể trở thành trung tâm bán dẫn đủ mạnh để tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.

PGS-TS Lê Quốc Cường, Phó trưởng Ban Quản lý SHTP, cho hay ngành bán dẫn chỉ có thể bứt phá khi được kết nối thay vì đơn độc, hợp lực thay vì phân tán. Mô hình "3 nhà+" do SHTP triển khai, kết nối Nhà nước - nhà khoa học - DN và các nhà đầu tư quốc tế chính là nền tảng tạo nên sức mạnh chung, đưa SHTP trở thành trung tâm công nghệ cao hàng đầu cả nước và là bệ phóng để Việt Nam bước sâu vào chuỗi giá trị bán dẫn toàn cầu. Thông qua mô hình này, SHTP đang từng bước xây dựng một hệ sinh thái bán dẫn hoàn chỉnh, bao gồm đào tạo - bồi dưỡng nhân lực chuẩn quốc tế; nghiên cứu - phát triển - chuyển giao công nghệ; sản xuất - chế tạo - ứng dụng; khởi nghiệp - đổi mới sáng tạo; liên kết chuỗi cung ứng toàn cầu. Sở Khoa học và Công nghệ TP HCM cho biết đang nghiên cứu, đề xuất nhiều chính sách gồm cung cấp điện ổn định, nước siêu sạch; hỗ trợ một phần chi phí đầu tư, dự án nghiên cứu và phát triển (R&D), sản xuất thử, mua bản quyền; đổi mới công nghệ, lương chuyên gia cao cấp...

TS Phạm Tuấn Anh, Giám đốc Công ty CP Công nghệ và Truyền thông Việt Nam (VNTT), cho rằng các giải pháp đô thị thông minh, ứng dụng IoT và thiết bị IoT chính là đầu ra quan trọng của ngành bán dẫn. Nếu không chú trọng xây dựng thị trường, việc ươm mầm, làm chủ công nghệ và tham gia chuỗi cung ứng vi điện tử - bán dẫn sẽ gặp nhiều rào cản. Thực tế, nhiều DN công nghệ Việt Nam đang lựa chọn cách tiếp cận "từ ứng dụng trở xuống", xuất phát từ nhu cầu thị trường, từ đó từng bước xây dựng thương hiệu và đào sâu giá trị trong chuỗi công nghệ.