Dự báo "nóng": Căng thẳng Mỹ - Trung, FED lật kèo và tác động

(NLĐO) - Tiếp nối chuyến thăm Trung Quốc của Ngoại trưởng Antony Blinken và Bộ trưởng Bộ Tài chính Janet Yellen mới đây, chuyến thăm lần này của Bộ trưởng Thương mại Mỹ Gina Raimondo sẽ xoa dịu căng thẳng giữa hai bên?

Vấn đề gây mâu thuẫn nhất trong mối quan hệ Mỹ - Trung Quốc nằm ở các biện pháp hạn chế mà Mỹ áp đặt với nền kinh tế số hai thế giới. Mới đây nhất, tháng 8-2023, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã ban hành sắc lệnh hạn chế hoạt động đầu tư từ Mỹ vào lĩnh vực công nghệ cao ở Trung Quốc. Với quy định mới có hiệu lực từ năm 2024, các lĩnh vực chịu ảnh hưởng gồm chất bán dẫn và trí tuệ nhân tạo (AI).

Căng thẳng Mỹ - Trung, ai được lợi?

Bộ trưởng Bộ Thương mại Mỹ Gina Raimondo sẽ thăm Trung Quốc từ ngày 27 đến 30-8 theo lời mời của người đồng cấp. Bà Raimondo mong muốn có các cuộc thảo luận mang tính xây dựng về quan hệ thương mại Mỹ - Trung, những thách thức đối với doanh nghiệp Mỹ và lĩnh vực hợp tác tiềm năng.

Theo giới chức Mỹ, bà Raimondo sẽ mang đến Trung Quốc thông điệp rằng Mỹ sẽ bảo vệ an ninh quốc gia và Washington - từng là đối tác thương mại lớn nhất của Bắc Kinh - không tìm cách tách rời kinh tế với Trung Quốc. 

Chuyến thăm của bà Raimondo tiếp nối loạt chuyến thăm Trung Quốc của các quan chức cấp cao Mỹ nhằm xoa dịu căng thẳng giữa hai nền kinh tế lớn hàng đầu thế giới. Trước đó, Ngoại trưởng Antony Blinken và Bộ trưởng Bộ Tài chính Janet Yellen đã đến thăm Trung Quốc lần lượt trong tháng 6 và 7-2023. 

Các tàu chở hàng chất đầy container tại cảng Elizabeth, New Jersey - Mỹ. Ảnh: Reuters

Trong làn sóng chuyển dịch thương mại dưới tác động của việc Mỹ và Trung Quốc gia tăng hạn chế lẫn nhau, xu hướng khu vực hóa thương mại quốc tế sẽ được thúc đẩy, từ đó làm tăng lạm phát và cản trở tăng trưởng đối với những nước bị cuốn vào cuộc đối đầu. Tuy nhiên, sẽ có những khu vực được hưởng lợi.

Phát biểu tại Hội nghị Bộ trưởng Tài chính và Thống đốc Ngân hàng Trung ương ASEAN diễn ra vào ngày 25-8 ở thủ đô Jakarta - Indonesia, Bộ trưởng Bộ Tài chính Indonesia Sri Mulyani Indrawati nhận định căng thẳng chính trị và kinh tế Mỹ - Trung có thể tác động đáng kể đến nền kinh tế toàn cầu và đặt ra những thách thức to lớn, đặc biệt đối với ASEAN - vốn xem cả hai nước là đối tác kinh tế quan trọng.

Hội nghị Bộ trưởng Tài chính và Thống đốc Ngân hàng Trung ương ASEAN diễn ra hôm 25-8 ở thủ đô Jakarta - Indonesia. Ảnh: Reuters

"Bất kỳ căng thẳng nào xảy ra giữa hai nền kinh tế lớn hàng đầu thế giới chắc chắn sẽ có tác động không chỉ đến hai quốc gia đó mà còn với phần còn lại của thế giới" - Bộ trưởng Bộ Tài chính Indonesia nhấn mạnh. 

Trên thực tế, căng thẳng thương mại Mỹ - Trung đã buộc nhiều nhà sản xuất phải tìm hướng đi mới nhằm giảm thiểu rủi ro. Với nhiều lợi thế về vị trí địa chính trị ổn định cùng nguồn lao động dồi dào, ASEAN trở thành điểm đến của nhiều nhà sản xuất trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu liên tục biến động.

Dây chuyền sản xuất xe điện tại một nhà máy ở Kim Hoa, tỉnh Chiết Giang - Trung Quốc. Ảnh: Reuters

Tờ Financial Times nhận định ASEAN nổi lên như một đối tác ngoại giao và kinh tế nhiều tiềm năng. ASEAN không chỉ giúp các nhà sản xuất đa dạng hóa chuỗi cung ứng mà còn giúp họ tránh được những hạn chế gây ra bởi các đòn trả đũa lẫn nhau từ Mỹ và Trung Quốc. 

Theo Bloomberg, Đông Nam Á đang đón đầu làn sóng đầu tư và dịch chuyển sản xuất của các doanh nghiệp lớn toàn cầu trong bối cảnh căng thẳng Mỹ - Trung leo thang. Từ các hãng công nghệ lớn như Samsung, HP và Dell cho đến các công ty sản xuất giày dép, thời trang hay đồ chơi đều đang đẩy mạnh dịch chuyển chuỗi cung ứng sang Đông Nam Á. Bên cạnh đó, trái ngược với tình trạng dân số già hóa của Trung Quốc, ASEAN có lợi thế về dân số trẻ năng động.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, để có thể duy trì và tận dụng tối đa những lợi thế hiện tại, các quốc gia Đông Nam Á cần chú trọng đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, nâng cao tay nghề của người lao động.

FED lại muốn tăng lãi suất

Trong khi đó, Mỹ tiếp tục chật vật với cuộc chiến chống lạm phát trước những diễn biến trái chiều từ nền kinh tế. 

Không bao lâu sau khi đưa ra tín hiệu sẽ tạm ngừng tăng lãi suất trong năm nay, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) tại Hội nghị chính sách kinh tế thường niên ở Jackson Hole vào ngày 25-8 lại đưa ra thông điệp "nước đôi": Nếu FED hành động quá ít, có thể khiến lạm phát "cố thủ" trên mức mục tiêu và đòi hỏi chính sách tiền tệ kiềm chế lạm phát dai dẳng. Trong khi đó, hành động quá cứng rắn lại gây thiệt hại không cần thiết cho nền kinh tế.

Bài phát biểu của Chủ tịch FED Jerome Powell lần này được đánh giá là có giọng điệu mềm mỏng hơn, không mang tính chất "diều hâu" như tại hội nghị vào năm ngoái nhưng thiếu đi tín hiệu cho thấy FED sẽ cắt giảm lãi suất hay đồng tình với quan điểm nên giảm lãi suất trong tình huống lạm phát hạ nhiệt bền vững hơn.

"Chính sách tiền tệ thắt chặt có thể sẽ đóng vai trò ngày càng quan trọng. Để đưa lạm phát về 2% một cách bền vững, cần có một thời kỳ tăng trưởng kinh tế thấp cũng như điều kiện thị trường lao động yếu đi" - ông Powell nhận định. Dẫu vậy, Chủ tịch FED cũng cam kết sẽ hành động thận trọng hơn tại các cuộc họp sắp tới, dự kiến vào tháng 9, 11 và 12-2023.

Thị trường, các nhà đầu tư đương nhiên bất ngờ và lo ngại trước phát biểu cứng rắn của ông Powell khi ông này khẳng định "nhiệm vụ của FED là đưa lạm phát giảm xuống mức mục tiêu 2% và chúng tôi sẽ làm như vậy". 

Chủ tịch FED Jerome Powell. Ảnh: Reuters

Bà Loretta Mester, Chủ tịch FED chi nhánh Cleveland, ngày 26-8 nói với hãng tin Reuters rằng cuộc chiến chống lạm phát đòi hỏi Mỹ phải tăng lãi suất thêm một lần nữa và sẽ tạm dừng trong "một thời gian". Theo bà Mester, Mỹ duy trì lạm phát trên mức 2% càng lâu sẽ càng khiến giá cả leo thang và điều đó gây tổn hại cho các hộ gia đình ở nước này. "Lần tăng lãi suất tiếp theo và có thể là lần cuối cùng của FED không nhất thiết vào tháng 9-2023 nhưng tôi nghĩ là trong năm nay" - bà Mester dự đoán. 

Nghĩ khác, Chủ tịch FED chi nhánh Chicago Austan Goolsbee cho rằng vấn đề chính hiện nay là nên duy trì lãi suất cao trong bao lâu thay vì nên tăng lãi suất đến mức nào.

Chiến lược gia trưởng Michael Arone tại Công ty State Street Global Advisors nhận xét ông Powell sẽ tiếp tục duy trì "thế cân bằng mong manh". "Ông ấy cho thấy sự hài lòng về những gì mà chính sách tiền tệ đã làm được và sự xuống thang của lạm phát" - chiến lược gia này bình luận. 

Theo hãng tin Reuters, FED đã tăng lãi suất tổng cộng 5,25 điểm % từ tháng 3-2022 đến nay. Chỉ số giá tiêu dùng cá nhân (PCE) - thước đo lạm phát thường dùng của FED - đã giảm về 3,3% từ mức đỉnh 7% vào mùa hè năm ngoái. Chủ tịch FED Jerome Powell nhìn nhận đây là "diễn biến đáng mong đợi" nhưng lạm phát vẫn còn cao. Ông nhấn mạnh "sẵn sàng tăng lãi suất ở mức phù hợp và dự kiến duy trì chính sách thắt chặt cho tới khi tự tin rằng lạm phát giảm bền vững về mức mục tiêu”.

Các nhà kinh tế Phố Wall gần đây dự báo FED sẽ tạm dừng tăng lãi suất trong cuộc họp tháng 9 tới. Ảnh: Reuters

Đáng chú ý, với những dấu hiệu cho thấy nền kinh tế Mỹ không hạ nhiệt như kỳ vọng, bao gồm tiêu dùng đặc biệt mạnh mẽ và bất động sản bắt đầu phục hồi, ông Powell cho rằng sự tăng trưởng kinh tế Mỹ có thể đặt ra rủi ro đối với tiến trình giảm lạm phát. 

Hãng tin Reuters bình luận bài phát biểu của ông Powell cho thấy FED đang phải xoay sở trước những tín hiệu trái chiều từ nền kinh tế Mỹ, khi chỉ số lạm phát đã giảm nhưng không gây ra nhiều thiệt hại cho nền kinh tế. Tuy đây là kết quả khả quan cho triển vọng "hạ cánh mềm" nhưng cũng cho thấy FED chưa đủ cứng rắn để khép lại cuộc chiến chống lạm phát.

Sức ép với tỉ giá VNĐ/USD 

Ở thị trường trong nước, ngày cuối tuần 26-8, tỉ giá trung tâm được Ngân hàng Nhà nước niêm yết ở mức 23.942 đồng/USD. Giá USD ở các ngân hàng thương mại được giao dịch trên vùng 24.000 đồng/USD, quanh mức 23.810 đồng/USD mua vào, 24.150 đồng/USD bán ra.

Trước đó, áp lực tỉ giá đã gia tăng trong tháng 7 và đầu tháng 8-2023. Tính từ đầu năm đến nay, tỉ giá tăng khoảng 1,4%. 

Theo ông Đinh Quang Hinh, Trưởng Bộ phận phân tích vĩ mô và chiến lược thị trường Công ty Chứng khoán VNDIRECT, yếu tố có thể gây sức ép lên tỉ giá là chênh lệch lãi suất giữa VNĐ và USD tiếp tục thu hẹp do lãi suất điều hành của FED có thể duy trì ở vùng đỉnh đến cuối năm 2023. Trong khi đó, Ngân hàng Nhà nước định hướng tiếp tục hạ lãi suất để hỗ trợ tăng trưởng.

Đáng chú ý, sau động thái nâng trần nợ công, Mỹ đã đẩy mạnh phát hành trái phiếu chính phủ để bù đắp thiếu hụt ngân sách, đẩy lãi suất trái phiếu Mỹ lên mức cao nhất kể từ đầu năm 2023. Với nền kinh tế số 2 thế giới, việc nới lỏng chính sách tiền tệ sẽ gây áp lực lên đồng nhân dân tệ. Còn ở trong nước, lạm phát có thể gia tăng từ cuối quý III/2023.

"Một số yếu tố có thể hỗ trợ ổn định tỉ giá như duy trì thặng dư thương mại ở mức cao; dòng vốn đầu tư nước ngoài và kiều hối ổn định; các thỏa thuận bán cổ phần cho nhà đầu tư nước ngoài dự kiến thực hiện trong nửa cuối năm 2023 sẽ làm tăng nguồn cung ngoại tệ. Do đó, tỉ giá có thể biến động mạnh vào cuối năm nhưng được dự báo sẽ tăng không quá 2% so với đầu năm 2023" - ông Hinh nhận định.

Tại một hội thảo được tổ chức vào ngày 26-8, ông Trần Hoàng Sơn, Giám đốc chiến lược thị trường Công ty Chứng khoán VPBank (VPBankS), nhận định áp lực tỉ giá USD/VNĐ đang gia tăng trong bối cảnh châu Á chứng kiến dữ liệu kinh tế suy yếu của Trung Quốc và chính sách duy trì nới lỏng của Nhật Bản. Trong nước, nhu cầu ngoại tệ tăng lên theo mùa vụ đã tác động lên tỉ giá USD/VNĐ. Dự kiến, tỉ giá trong năm nay dao động với biên độ khoảng 2% nhờ nhiều yếu tố vĩ mô tích cực.