Dự báo “nóng”: Thế giới ra sao sau một năm cuộc chiến Nga - Ukraine?

(NLĐO) - Nước Nga đã tự đặt “phép thử” cho mình khi mở “chiến dịch quân sự đặc biệt” ở Ukraine vào ngày 24-2-2022 và dường như còn làm khó cả nền kinh tế toàn cầu.

Các nước phương Tây đáp trả Nga bằng nhiều biện pháp trừng phạt chưa từng có với mục đích giáng đòn kinh tế nghiêm trọng khiến Nga không còn nguồn lực để phục vụ cuộc chiến ở Ukraine.

Nga đối mặt bài kiểm tra khó

Không phủ nhận nền kinh tế Nga đã suy yếu nhưng khả năng phục hồi cũng rất đáng ngạc nhiên. Khi nhu cầu về dầu Nga giảm ở châu Âu, Nga đã chuyển hướng sang thị trường châu Á. Đồng thời, Ngân hàng trung ương Nga đã ngăn chặn cuộc khủng hoảng tiền tệ bằng các biện pháp kiểm soát vốn nghiêm ngặt và tăng lãi suất. Chi tiêu quân sự tăng hỗ trợ cho lĩnh vực sản xuất công nghiệp trong khi nỗ lực thay thế công nghệ và thiết bị phương Tây giúp đầu tư tăng trưởng.

Người dân mua sắm tại một khu chợ địa phương ở Mariupol, nơi Nga kiểm soát ở Ukraine. Ảnh: REUTERS

Phát biểu trước Quốc hội hôm 22-2, Tổng thống Nga Vladimir Putin khẳng định: "Nền kinh tế và hệ thống Chính phủ Nga hóa trở nên mạnh mẽ hơn nhiều so với những gì phương Tây nghĩ".

Tuy vậy, đài CNN nhận định những "vết nứt" đã bắt đầu xuất hiện và có thể lớn hơn trong 12 tháng tới. Liên minh châu Âu (EU) - thị trường chi hơn 100 tỉ USD để mua năng lượng hóa thạch Nga trong năm 2021 - đã đạt được những bước tiến lớn trong việc giảm phụ thuộc vào năng lượng Nga. Tháng 12-2022, khối này đã triển khai lệnh cấm nhập khẩu dầu thô Nga vận chuyển bằng đường biển. Tháng 2-2023, EU triển khai lệnh cấm tương tự đối với các sản phẩm dầu tinh chế từ Nga.

Những biện pháp trên gây áp lực lên tình hình tài chính của Nga, buộc nước này phải tìm khách hàng mua năng lượng thay thế. Hồi tháng 1 vừa qua, chính phủ Nga công bố khoản thâm hụt ngân sách 1.761 tỉ Rúp, tương đương 23,5 tỉ USD. Chi tiêu tăng 59% so với cùng kỳ năm trước trong khi thu ngân sách giảm 35%. Từ tháng 3 năm nay, Nga sẽ cắt giảm sản lượng khai thác dầu 625.000 thùng/ngày.

Chuyên gia về kinh tế Nga Janis Kluge thuộc Viện Các vấn đề quốc tế và an ninh Đức nói với CNN: "Kỷ nguyên lợi nhuận dồi dào từ thị trường dầu thô và khí đốt của Nga đã kết thúc". Chuyên gia Timothy Ash thuộc Tổ chức nghiên cứu Chatham House nhận định "năm nay có thể là một bài kiểm tra thực sự quan trọng" đối với Nga.

Thực tế, đồng Rúp Nga gần đây tụt xuống mức thấp nhất so với đồng USD kể từ tháng 4 năm ngoái. Sự mất giá của đồng Rúp dẫn tới lạm phát ở Nga tăng cao hơn. Kết quả cuộc khảo sát gần đây do một viện nghiên cứu của Nga thực hiện cho thấy hầu hết doanh nghiệp nói rằng họ không thể nghĩ đến sự phát triển lúc này bởi mức độ bất ổn kinh tế cao. Nền kinh tế Nga vì thế cũng có thể bị đặt vào xu hướng suy giảm.

Hôm 25-2, EU công bố gói trừng phạt thứ 10 nhằm vào 87 cá nhân và 34 thực thể pháp lý Nga. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự báo kinh tế Nga tăng trưởng 0,3% trong năm 2023 và 2,1% trong năm 2024. Tuy nhiên, mức tăng trưởng thực tế sẽ tùy thuộc tình hình ở Ukraine. Trong khi đó, Bloomberg Economics ước tính đến năm 2026, chiến tranh sẽ khiến Nga mất 190 tỉ USD tổng sản phẩm quốc nội (GDP) so với mức trước chiến tranh.

"Nền kinh tế Nga có suy giảm trong năm 2023 hay không sẽ được quyết định bởi diễn biến của cuộc chiến" - nhà kinh tế Tatiana Orlova thuộc Oxford Economics nhận định. Bà Orlova phân tích: Tình trạng thiếu lao động do nhập ngũ và di cư sẽ đặt ra rủi ro không nhỏ đối với kinh tế Nga. Tác động từ các biện pháp trừng phạt của phương Tây có nguy cơ chuyển thành một cuộc khủng hoảng theo thời gian.

Mỹ cũng thấm đòn

Cuộc chiến của Nga ở Ukraine đã gây ảnh hưởng tới kinh tế toàn cầu. The Guardian đưa tin giá năng lượng trên thị trường thế giới tăng vọt kể từ cuộc chiến này đã đẩy lạm phát ở các nền kinh tế phát triển lên mức cao nhất trong nhiều thập kỷ, bóp nghẹt thu nhập hộ gia đình và gây áp lực lên tăng trưởng. Theo Bloomberg, lạm phát vẫn chưa hạ nhiệt đáng kể dù nhiều ngân hàng trung ương bắt đầu giảm thắt chặt tiền tệ. Ở châu Âu, lạm phát cơ bản được dự báo duy trì ở mức kỷ lục 5,3% trong khi lạm phát ở khu vực châu Á vẫn ở mức cao.

Cuộc chiến của Nga ở Ukraine được cho là ảnh hưởng đến nền kinh tế toàn cầu. Trong ảnh: Khách mua sắm bên trong siêu thị gần Altrincham - Anh hôm 20-2. Ảnh: REUTERS

Tại Mỹ, báo cáo chỉ số giá tiêu dùng cá nhân (PCE) được công bố hôm 24-2 cho thấy chỉ số này trong tháng 1-2023 tăng 0,6% so với tháng 12-2022 và tăng 4,7% so với cùng kỳ năm ngoái. Bản báo cáo làm gia tăng mối lo của thị trường về việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) có thể tăng lãi suất lên mức cao hơn trong thời gian lâu hơn để đưa lạm phát về mục tiêu 2%. Trước đó, kể từ tháng 3-2022 đến nay, Ngân hàng trung ương Mỹ đã đưa lãi suất từ 0% lên 4,75%, mức cao nhất trong 41 năm. Giới chuyên gia dự báo FED sẽ tăng lãi suất lên 5,4% vào tháng 7 và rất ít khả năng giảm lãi suất trước cuối năm nay.

Giới đầu tư lo ngại lạm phát cao không chỉ thúc đẩy FED tiếp tục nâng lãi suất mà còn giảm cung tiền, khiến giá cổ phiếu chịu áp lực đi xuống. Thực tế, thị trường chứng khoán Mỹ đã lao dốc ngay sau khi báo cáo lạm phát được công bố. "Mặc dù có dấu hiệu chỉ ra lạm phát cuối cùng sẽ về mức vừa phải nhưng lãi suất tiếp tục cao trong thời gian dài vẫn sẽ gây hậu quả" - ông Matt Peron, Giám đốc nghiên cứu tại Công ty quản lý tài sản toàn cầu Janus Henderson Investors (Mỹ), nhận định.

Ông Jeffrey Roach, nhà kinh tế trưởng tại Công ty tài chính LPL Financial (Mỹ), dự báo các thị trường tài chính sẽ tiếp tục biến động trong những tháng tới. Bên cạnh đó, số người Mỹ nộp đơn xin trợ cấp thất nghiệp lần đầu bất ngờ giảm thể hiện thị trường lao động vững mạnh và là chỉ báo cho định hướng tiếp tục tăng lãi suất cao hơn dự kiến của FED. Đồng quan điểm, ông Matthew Luzzetti, nhà kinh tế trưởng về kinh tế Mỹ tại Ngân hàng Deutsche Bank (Đức), nhìn nhận với việc lạm phát có dấu hiệu còn dai dẳng, đòi hỏi phải có một cuộc suy thoái và tỉ lệ thất nghiệp cao hơn.

Châu Á và Việt Nam còn cửa sáng?

Theo báo cáo "Triển vọng kinh tế khu vực châu Á và Thái Bình Dương" của IMF, tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương, lạm phát đã hạ nhiệt, giá lương thực, giá dầu giảm và nền kinh tế Trung Quốc đang phục hồi. Những dấu hiệu này giúp cải thiện triển vọng kinh tế trên toàn khu vực, với tốc độ tăng trưởng được dự báo tăng lên 4,7% trong năm nay. Điều này sẽ khiến khu vực châu Á - Thái Bình Dương trở thành nền kinh tế năng động nhất trong số các khu vực lớn trên thế giới và là điểm sáng toàn cầu trong bối cảnh kinh tế thế giới đang chững lại.

Dù hồi phục kinh tế ở châu Á vẫn mong manh nhưng đây được đánh giá là khu vực năng động nhất hiện nay. Trong ảnh: Một nhà máy tại TP Higashiosaka - Nhật Bản. Ảnh: REUTERS

Theo ông Edward Lee, chuyên gia kinh tế trưởng Khu vực ASEAN và Nam Á - Ngân hàng Standard Chartered, năm 2023 đã có sự khởi đầu tích cực hơn dự kiến. Nền kinh tế Mỹ phục hồi tốt hơn, khu vực đồng Euro tránh được một mùa đông khắc nghiệt trong khi Trung Quốc đang mở cửa trở lại nhanh hơn. Tuy nhiên, kinh tế toàn cầu vẫn có khả năng tăng trưởng chậm lại trong năm nay và đối mặt với một số rủi ro. Nửa cuối năm, kinh tế thế giới có thể chạm đáy và bắt đầu phục hồi, tạo động lực cho sản xuất và tăng trưởng. Tăng trưởng toàn cầu năm 2023 dự báo đạt 2,5%.

"Các nền kinh tế chủ chốt đều áp dụng chính sách thắt chặt định lượng với những đợt tăng lãi suất mạnh và sẽ tác động tới tăng trưởng toàn cầu. Hơn nữa, tuy lạm phát dự kiến sẽ ở mức trung bình nhưng vẫn cao hơn trước dịch COVID-19 nên sẽ ảnh hưởng đến tiêu dùng nội địa. Khối lượng thương mại toàn cầu giảm vào cuối năm ngoái, cho thấy nhu cầu bên ngoài chậm lại" - ông Edward Lee chỉ rõ.

Với riêng Việt Nam, ông Tim Leelahaphan, chuyên gia kinh tế phụ trách Thái Lan và Việt Nam - Ngân hàng Standard Chartered, nhận định tiếp nối đà phục hồi tăng trưởng trong năm 2022, nền kinh tế nước ta năm nay sẽ tăng trưởng mạnh mẽ với tốc độ dự kiến đạt 7,2%. Năm 2024, tăng trưởng kinh tế của Việt Nam dự kiến vẫn khá cao, khoảng 6,7%.

Ông Tim Leelahaphan dự báo lạm phát của Việt Nam năm 2023 tăng khoảng 6%; cán cân thương mại có thể được cải thiện song xuất khẩu sẽ đối mặt với những thách thức trên toàn cầu. "Kinh tế Việt Nam nửa đầu năm 2023 vẫn đối mặt với một số rủi ro vĩ mô như lạm phát, nợ công, lòng tin... nhưng có triển vọng phục hồi tích cực vào nửa cuối năm. Trong trung hạn, triển vọng tích cực này vẫn duy trì và Việt Nam sẽ tiếp tục là một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, là một điểm đến được nhiều doanh nghiệp lựa chọn" - ông Tim Leelahaphan nhận định.