Đề xuất xây dựng Luật Đô thị đặc biệt cho TP HCM

(NLĐO)- Theo đại biểu Phạm Trọng Nhân, sau sáp nhập, TP HCM cần một thể chế đủ mới, đủ mạnh để kiến tạo động lực phát triển mạnh mẽ cho thành phố.

Ngày 30-10, thảo luận về tình hình thực hiện ngân sách Nhà nước, đại biểu Phạm Trọng Nhân (đoàn TP HCM), Phó Chủ tịch Liên đoàn Lao động TP HCM, nêu rõ khi đề cập về ngân sách, đầu tư công hay tài chính quốc gia, không chỉ bàn đến con số thu chi, mà sâu xa hơn ở tầm chiến lược, đó là bàn về năng lực thể chế để tạo ra nguồn lực mới cho phát triển.

Theo đại biểu Phạm Trọng Nhân, nguồn thu bền vững không đến từ tăng thuế hay bàn thảo để cắt giảm chi phí của những việc đã rồi, mà đến từ một cơ chế đủ mạnh để khơi thông dòng vốn xã hội, kích hoạt đầu tư tư nhân, và nâng cao hiệu quả đầu tư công.

Từ phân tích nêu trên, vị đại biểu đoàn TP HCM cho rằng việc xây dựng Luật Đô thị đặc biệt cho địa phương không nằm ngoài chủ đề tài chính - ngân sách hôm nay. Theo ông, đây là một giải pháp thể chế mang tính tài khóa bền vững hơn, nhằm mở rộng nguồn thu, tăng sức đầu tư công và giảm gánh nặng cho ngân sách Trung ương.

"Thể chế không chỉ phân phối nguồn lực, mà quan trọng hơn là tìm và tạo ra động lực, nguồn lực – đó mới chính là nền tài chính quốc gia bền vững mà Quốc hội, Chính phủ cần hướng tới"- đại biểu nêu rõ.

Trước Quốc hội, đại biểu Phạm Trọng Nhân nhắc lại thời điểm lịch sử 1-7-2025, khi 3 địa phương gồm TP HCM, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu chính thức sáp nhập, trở thành TP HCM (mới). Theo ông, 3 cực tăng trưởng chủ lực này đã hội tụ, tái cấu trúc phát triển vùng, hình thành siêu đô thị chiến lược, dẫn dắt đổi mới mô hình tăng trưởng quốc gia.

Dẫn số liệu của Cục Thống kê, đại biểu Nguyễn Trọng Nhân cho biết GRDP sau hợp nhất năm nay của TP HCM đạt hơn 121 tỉ USD, gấp 3 lần Campuchia và 8 lần Lào, đóng góp gần 1/4 GDP cả nước và hơn 1/3 tổng thu ngân sách quốc gia.

Theo đại biểu Phạm Trọng Nhân, kinh tế TP HCM như "quốc gia thu nhỏ', nơi hội tụ đủ công nghiệp, logistics, công nghệ cao, tài chính, du lịch, giáo dục, y tế, trung tâm tài chính quốc tế đang hình thành. Dù vậy, thành phố vẫn khoác "chiếc áo" thể chế cấp tỉnh, vốn không còn tương thích với tầm vóc siêu đô thị.

Từ đó, ông đặt vấn đề hệ thống pháp luật hiện tại, từ Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Quy hoạch, Ngân sách đến Đầu tư, có còn phù hợp để điều chỉnh một siêu đô thị vốn dĩ đã vượt hơn nhiều quốc gia trong khu vực?

Đối với TP HCM, Quốc hội đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách đặc thù thời gian qua. Song theo đại biểu Phạm Trọng Nhân, vẫn còn cơ chế xin - cho, chưa trao quyền tự chủ đi đôi trách nhiệm giải trình. "Điểm nghẽn căn cơ này nếu không hóa giải, thì cải cách sẽ mãi dừng ở ngưỡng thử nghiệm - nơi thí điểm có thể trở thành rào cản của chính cải cách thể chế"- đại biểu lo ngại.

Nhấn mạnh mục tiêu tăng trưởng GRDP 10 - 11%/năm cho giai đoạn 2025 - 2030, đại biểu Nhân cho biết TP HCM cần huy động 8 triệu tỉ đồng vốn đầu tư xã hội. Trong khi đó, các nguồn vốn đều chững lại, còn ngân sách mồi thì bị bó hẹp bởi trần tỉ lệ điều tiết.

Nêu câu hỏi "tiền ở đâu để đầu tư" tại diễn đàn Quốc hội, đại biểu Phạm Trong Nhân cho rằng TP HCM không xin thêm tiền, cũng không xin ưu đãi, điều thành phố cần là quyền tự chủ thể chế - quyền tạo nguồn, tạo động lực và chịu trách nhiệm với sự phát triển, để cùng chia sẻ thành quả đó với đất nước.

Kỳ vọng về một thể chế đủ mới, đủ mạnh, đại biểu Phạm Trong Nhân khẩn thiết đề nghị Quốc hội khởi động ngay đạo luật ở tầm quốc gia - Luật Đô thị đặc biệt cho TP HCM.

Với dự luật này, ông lưu ý cần có 3 trụ cột cốt lõi. Trước hết, mô hình chính quyền đô thị 2 cấp linh hoạt, phù hợp cấu trúc đa trung tâm, quản trị theo vùng chức năng. Bên cạnh đó, cơ chế tài chính - ngân sách tự chủ, cho phép địa phương tự huy động, phát hành, đầu tư và phân bổ nguồn lực.

Cuối cùng là quyền quy hoạch tích hợp không gian - hạ tầng - dân cư - kinh tế vùng, áp dụng sandbox thể chế cho các mô hình tiên phong như đô thị số, kinh tế xanh, trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi số…

Theo phân tích của đại biểu Nguyễn Trọng Nhân, 3 trụ cột trên sẽ hình thành hệ sinh thái thể chế toàn diện, nơi hành chính, tài chính, quy hoạch được thiết kế liên hoàn, đồng bộ, minh bạch, có trách nhiệm. Qua đó, TP HCM sẽ chủ động kiến tạo phát triển, phù hợp với khuyến nghị của Liên hợp quốc về quản trị siêu đô thị tích hợp.

Để sớm hiện thực hóa việc này, đại biểu Phạm Trọng Nhân đề nghị tại Nghị quyết kỳ họp này, cần giao Chính phủ xây dựng Luật Đô thị đặc biệt cho TP HCM, trình kỳ họp thứ I Quốc hội khóa XVI, hoặc sớm nhất có thể.

"Thành phố đang gánh trên vai trọng trách quốc gia nhưng trong tay vẫn chỉ là công cụ của địa phương, một nghịch lý thể chế cần sớm hóa giải để khơi thông nguồn lực, tháo gỡ điểm nghẽn cho tăng trưởng"- đại biểu Phạm Trọng Nhân phát biểu và cho rằng đây không phải là đặc quyền, mà là bước đi thể chế tất yếu để kiến tạo mô hình quản trị cho kỷ nguyên đô thị hóa toàn diện.

Vị đại biểu đoàn TP HCM cũng dẫn chứng kinh nghiệm quốc tế cho thấy, Tokyo, Seoul hay Thượng Hải đều đã có đạo luật riêng để dẫn dắt đô thị của mình.