Di tích quốc gia tôn tạo gần 20 năm chưa xong

Dự án bảo tồn, tôn tạo Khu Di tích Thái miếu nhà Hậu Lê triển khai từ năm 2007 song đến nay, việc đền bù, giải phóng mặt bằng vẫn chưa hoàn tất

Khu Di tích Thái miếu nhà Hậu Lê ở phường Hạc Thành, tỉnh Thanh Hóa được công nhận là Di tích Lịch sử - văn hóa và kiến trúc nghệ thuật quốc gia từ năm 1995.

Trễ tiến độ gần 5 năm

Theo sử sách, Thái miếu nhà Hậu Lê vốn được xây dựng tại vùng đất Lam Kinh - Thọ Xuân (nay là xã Lam Sơn, tỉnh Thanh Hóa) dưới thời vua Lê Thái Tổ (1385 - 1433); hoàn chỉnh vào thời các vua kế vị Lê Thái Tông (1433 - 1442) và Lê Nhân Tông (1442 - 1459).

Do bị hỏa hoạn, Thái miếu nhà Hậu Lê được chuyển ra Thăng Long, đặt tên là Điện Hoằng Đức. Đến năm 1805, vua Gia Long ra lệnh chuyển Thái miếu nhà Hậu Lê về đất Bố Vệ, bên cạnh trấn thành Thanh Hóa - nay là phố Quảng Xá, phường Hạc Thành.

Khu Thái miếu nhà Hậu Lê là một trong những di tích lịch sử quan trọng tại Thanh Hóa. Nơi đây lưu thờ bài vị 27 nhà vua, Hoàng Thái hậu cùng các vương công nhà Hậu Lê, bao gồm bài vị các vua Lê Thái Tổ, Lê Thần Tông, Lê Huyền Tông và Lê Gia Tông. Trong đó, bài vị Thái tổ Cao Hoàng đế và vua Lê Thần Tông được các nhà sử học đánh giá là thánh vị quý hiếm.

Khu Thái miếu nhà Hậu Lê có kiến trúc thời Hậu Lê và thời nhà Nguyễn, trong đó Tiền điện và Hậu điện nối nhau qua một sân điện. Khu di tích này hiện còn lưu giữ nhiều hiện vật gốc rất giá trị. Ngoài ra, Khu Thái miếu nhà Hậu Lê còn thờ 2 bậc công thần khai quốc là Nguyễn Trãi và Lê Lai.

Qua hơn 200 năm, Khu Thái miếu nhà Hậu Lê đã xuống cấp, hư hại và mất mát nhiều. Để gìn giữ và phát huy giá trị di tích này, năm 2007, UBND tỉnh Thanh Hóa phê duyệt chủ trương đầu tư dự án bảo tồn, tôn tạo - đến năm 2016 thì chuyển sang hình thức BT (xây dựng - chuyển giao) - với tổng kinh phí hơn 293 tỉ đồng. Dự án dự kiến hoàn thành vào cuối năm 2021 song đến nay vẫn "giậm chân tại chỗ".

Loay hoay bồi thường, giải phóng mặt bằng

Trước việc dự án bảo tồn, tôn tạo Khu Di tích Thái miếu nhà Hậu Lê kéo dài gần 20 năm, đầu năm 2025, Bí thư Tỉnh ủy Thanh Hóa đã đến kiểm tra thực tế. Lãnh đạo tỉnh yêu cầu các cơ quan chức năng làm rõ nguyên nhân, đưa ra giải pháp để đẩy nhanh tiến độ dự án.

Thanh tra tỉnh Thanh Hóa cũng đã vào cuộc, chỉ ra nhiều vi phạm trong quá trình triển khai dự án này. Trong đó, nguyên nhân chính được đưa ra là do khâu giải phóng mặt bằng dự án và chi trả tiền đền bù, hỗ trợ tái định cư còn chậm.

Theo Thanh tra tỉnh Thanh Hóa, trong 4 năm 2021 - 2024, cơ quan chức năng TP Thanh Hóa mới kiện toàn được Hội đồng Bồi thường, hỗ trợ và tái định cư. Đến ngày 30-4-2025, Thanh Hóa mới phê duyệt được 3 quyết định về phương án bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng, tái định cư cho 36 hộ dân với tổng chi phí 73,3 tỉ đồng.

Trong quá trình triển khai dự án, TP Thanh Hóa trước đây còn vi phạm Luật Đất đai năm 2013 (sửa đổi năm 2024); chưa bảo đảm điều kiện đã thu hồi đất của các hộ bị ảnh hưởng, chưa hoàn thành việc bố trí tái định cư. Dù khâu bồi thường, giải phóng mặt bằng kéo dài, chậm trễ, không thực hiện đúng cam kết nhưng TP Thanh Hóa chưa xử lý trách nhiệm theo thẩm quyền, chưa kiến nghị biện pháp xử lý.

Thanh tra tỉnh Thanh Hóa cho rằng việc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình dân dụng và công nghiệp tỉnh 3 lần điều chỉnh gia hạn hợp đồng với khoảng thời gian thực hiện dự án không liên tục là không chặt chẽ, chưa bảo đảm về mặt pháp lý. Ban này cũng chưa kiến nghị, đề xuất, tham mưu biện pháp giải quyết vướng mắc trong việc thực hiện hợp đồng và việc nhà đầu tư chưa thực hiện đúng cam kết.

Trong khi đó, nhà đầu tư BT là liên danh Công ty CP Tập đoàn Xây dựng Miền Trung và Công ty CP Xây dựng Phát triển Hòa Bình chưa thực hiện đúng hợp đồng đã ký, nhất là việc cấp kinh phí thực hiện bồi thường giải phóng mặt bằng chậm (mới cấp 9,5 tỉ trong số 73,3 tỉ đồng). Nhà đầu tư chưa thực hiện đúng cam kết theo hợp đồng và các văn bản chỉ đạo của Chủ tịch UBND tỉnh trong khâu bồi thường giải phóng mặt bằng, tái định cư.

Để đẩy nhanh tiến độ dự án bảo tồn, tôn tạo Khu Di tích Thái miếu nhà Hậu Lê, Thanh tra tỉnh Thanh Hóa kiến nghị Chủ tịch UBND tỉnh xem xét, yêu cầu Sở Tài chính chủ trì quản lý hoạt động đầu tư của dự án; phối hợp tham mưu thực hiện theo đúng quy định pháp luật, đúng quy định của hợp đồng và chỉ đạo của lãnh đạo tỉnh.

Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng theo dõi, tổng hợp, kiến nghị biện pháp xử lý nghiêm đối với việc không chấp hành nội dung hợp đồng và văn bản chỉ đạo của Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa. UBND phường Hạc Thành được đề nghị khẩn trương thực hiện nội dung văn bản chỉ đạo của Chủ tịch UBND tỉnh và các quy định trong hợp đồng; triển khai bồi thường giải phóng mặt bằng bảo đảm đúng tiến độ đã cam kết...