Dự thảo Luật Dân số: Sinh đủ hai con được ưu tiên mua nhà ở xã hội

(NLĐO) - Dự thảo Luật Dân số quy định, phụ nữ sinh đủ 2 con hoặc nam giới có 2 con đẻ mà không có vợ hoặc vợ đã chết được ưu tiên mua hoặc thuê nhà ở xã hội.

Chiều nay 8-10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã họp cho ý kiến về dự án Luật Dân số.

Trình bày tờ trình dự án Luật Dân số, Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan cho biết so với Pháp lệnh Dân số hiện hành, dự luật đã bổ sung các quy định về các chính sách, biện pháp để duy trì mức sinh thay thế, giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh.

Cụ thể là thực hiện tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn và sàng lọc, chẩn đoán, điều trị trước sinh và sơ sinh để nâng cao chất lượng dân số... Khuyến khích đưa nội dung "không trọng nam hơn nữ", "không lựa chọn giới tính khi sinh" vào hương ước, quy ước của cộng đồng dân cư.

Một điểm đáng chú ý là dự luật quy định đình chỉ người hành nghề y có hành vi công bố, thông báo, tiết lộ thông tin về giới tính thai nhi cho khách hàng, trừ trường hợp xác định giới tính phục vụ chẩn đoán và điều trị các bệnh di truyền liên quan đến giới tính theo quy định của Bộ Y tế.

Để duy trì mức sinh thay thế, dự thảo luật còn quy định về việc tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ hai. Theo đó, phụ nữ được nghỉ thêm 1 tháng; nam giới được nghỉ thêm 5 ngày làm việc khi vợ sinh con.

Đáng chú ý, dự thảo Luật Dân số quy định phụ nữ sinh đủ 2 con hoặc nam giới có 2 con đẻ mà không có vợ hoặc vợ đã chết được ưu tiên mua hoặc thuê nhà ở xã hội.

Dự thảo luật cũng quy định hỗ trợ chăm sóc người cao tuổi, phát triển nguồn nhân lực chăm sóc người cao tuổi, cung cấp, xử lý thông tin, thông báo, tố giác hành vi xâm phạm, cản trở người cao tuổi thực hiện các quyền hợp pháp để thích ứng với già hóa dân số.

Đại diện cơ quan thẩm tra dự án Luật Dân số, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết có ý kiến trong Thường trực Ủy ban đề nghị bổ sung đánh giá tác động quy định tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ hai dưới góc nhìn từ doanh nghiệp và chính người lao động. Bởi việc tăng quyền lợi về chế độ nghỉ thai sản cho các cặp vợ chồng có thể gây e ngại cho chủ sử dụng lao động khi tuyển dụng lao động nữ. Vì vậy, cần có chính sách hay giải pháp để cân bằng, hài hòa lợi ích giữa các bên.

Thường trực Ủy ban cũng đề nghị nghiên cứu quy định hỗ trợ tài chính đối với phụ nữ sinh đủ 2 con theo hướng nhóm phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi ở mức hỗ trợ cao hơn; làm rõ tiêu chí "địa phương có mức sinh thấp" là thấp dưới mức sinh thay thế hay mức nào?

Cũng có ý kiến cho rằng vẫn còn một bộ phận người chưa tham gia bảo hiểm y tế sẽ không được Quỹ bảo hiểm y tế chi trả khám thai định kỳ, sinh con. Do đó, Thường trực Ủy ban đề nghị quy định biện pháp hỗ trợ khám thai định kỳ, sinh con đối với những phụ nữ chưa tham gia bảo hiểm y tế tại dự luật, đồng thời quy định thống nhất giữa các luật.

Góp ý dự luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng nêu thực tế nhiều địa phương đang có mức sinh thay thế thấp, điển hình như tỷ suất sinh của TP HCM năm 2024 chỉ có 1,39 con/phụ nữ. Ông Hoàng Thanh Tùng cho rằng mức sinh thấp gắn với nguyên nhân chi phí cao, vì vậy cần có biện pháp tổng thể, căn cơ, lâu dài để người dân kết hôn, sinh đủ hai con, đảm bảo mức sinh thay thế. Bên cạnh đó, số lượng người được hỗ trợ còn thấp, do đó, cần có chính sách hỗ trợ tài chính cho các cặp vợ chồng vô sinh; kiểm soát chặt chẽ phá thai vì lựa chọn giới tính thai nhi.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi đề nghị nghiên cứu thể chế hóa nhiều hơn nữa tinh thần của Nghị quyết số 72-NQ/TW ngày 9-9-2025 của Bộ Chính trị về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân vào trong luật này. Ông Phan Văn Mãi cho rằng chất lượng dân số rất quan trọng cho sự phát triển, thậm chí sự tồn tại của dân tộc.

"Từ khi mang thai đến khi sinh ra, trước và trong thời gian ở trường, trong khoảng mười mấy năm đó, có những giai đoạn rất quyết định cho sự phát triển về thể chất và tinh thần của một con người. Vì vậy cần nghiên cứu các chính sách cho phù hợp" – Chủ nhiệm Phan Văn Mãi đề nghị.

Cũng theo ông Phan Văn Mãi, vấn đề chăm sóc sức khỏe người cao tuổi còn được quy định quá ít trong dự thảo luật. Ông đề nghị nghiên cứu và nên quy định trong luật để xây dựng thành một vòng đời từ khi mang thai, sinh con, lớn lên cho đến khi về già.

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải đưa ra nhận định hiện nay, không chỉ những người đã kết hôn ngại sinh, sinh ít mà thậm chí có hiện tượng là ngại kết hôn và không có điều kiện tài chính để kết hôn. Tình trạng này có nguyên nhân là do giá nhà quá cao, chi phí giáo dục, y tế của con cái rất cao…

Do đó, bà Nguyễn Thanh Hải đề xuất luật không chỉ có chính sách hỗ trợ, khuyến khích đối với người sinh đủ 2 con mà còn cần có chính sách khuyến khích người trẻ kết hôn và sinh con.

"Cần có chính sách hỗ trợ không chỉ với phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi mà hỗ trợ cả những phụ nữ sinh con trước 30 tuổi" – bà Nguyễn Thanh Hải góp ý.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị có giải pháp tăng cường mức sinh thay thế theo chủ trương của Đảng. Theo Chủ tịch Quốc hội, việc sinh đủ 2 con, giảm áp lực già hóa dân số và phù hợp quyền con người. Hiện nay, cán bộ công chức, viên chức đã cho phép sinh tới con thứ ba, không phải thi hành kỷ luật.