Giải bài toán nhân lực chất lượng cao

Các cơ sở đào tạo ở ĐBSCL đang chuyển hướng mạnh mẽ, tập trung chuẩn bị nhân lực chất lượng cao cho các ngành chiến lược

Nếu như trước năm 2000, ĐBSCL chỉ có mỗi Trường Đại học Cần Thơ thì đến nay, toàn vùng đã có 17 trường đại học và một số phân hiệu cùng nhiều trường cao đẳng, trường nghề uy tín. Tuy vậy, chất lượng nguồn nhân lực đã qua đào tạo vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu.

Cung - cầu lệch pha

Một báo cáo của Trường Đại học Trà Vinh cho thấy dù lực lượng lao động dồi dào nhưng chất lượng và cơ cấu nguồn nhân lực tại ĐBSCL nói chung, tỉnh Vĩnh Long nói riêng, còn nhiều bất cập.

Theo các phân tích, tỉ lệ lao động đã qua đào tạo tại ĐBSCL chỉ đạt 14,9%, lao động trình độ đại học trở lên chỉ chiếm 6,8% - mức thấp nhất cả nước. Khoảng 40,8% lao động làm việc 40-48 giờ/tuần và 31% trên 48 giờ/tuần; người làm công ăn lương không có hợp đồng lao động ở khu vực nông thôn cao hơn hẳn thành thị...

Cùng chung tình trạng với các địa phương vùng ĐBSCL, tỉnh Vĩnh Long đang đối diện sự chênh lệch đáng kể giữa chất lượng lao động và nhu cầu của các ngành kinh tế trọng điểm. Các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, gặp khó khăn trong việc tuyển dụng nhân lực chất lượng cao, đạt trình độ ngoại ngữ và kỹ thuật.

Điều này cho thấy sự mất kết nối nghiêm trọng giữa hệ thống đào tạo và nhu cầu của thị trường lao động. Nguồn nhân lực hiện nay dù dồi dào nhưng lại không nhiều người bảo đảm những kỹ năng mà các ngành năng lượng tái tạo, logistics, công nghiệp chế biến… yêu cầu.

Bà Võ Thị Thu Hương, Phó Giám đốc Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Chi nhánh ĐBSCL, so sánh: Giai đoạn 2019 - 2023, năng suất lao động nông nghiệp của ĐBSCL chỉ tăng 51%, trong khi đồng bằng sông Hồng tăng tới 123% nhờ áp dụng công nghệ cao. Số doanh nghiệp gia tăng hằng năm tại ĐBSCL cũng khá khiêm tốn so với các khu vực khác, chưa kể biên lợi nhuận thấp dẫn đến mức lương thấp và cơ hội việc làm hạn chế. ĐBSCL đang đối mặt tình trạng người lao động của địa phương mình phải tìm kiếm việc làm ở nơi khác.

"Khảo sát nhanh 150 doanh nghiệp hội viên VCCI Chi nhánh ĐBSCL năm 2025 cho thấy 43,6% có nhu cầu chuyển đổi xanh nhưng thiếu nhân lực chuyên môn. Nhiều doanh nghiệp mong muốn được hỗ trợ đào tạo nhân lực và kết nối chuyên gia để chuyển đổi xanh. Nhiều báo cáo cho thấy cần có thêm thời gian để nhân lực tại các doanh nghiệp hoàn thiện năng lực mới có thể chuyển đổi sang kinh tế xanh. Đây là một trong những hạn chế của các doanh nghiệp tại ĐBSCL hiện nay" - bà Hương nhận xét.

Theo lãnh đạo một doanh nghiệp du lịch tại TP Cần Thơ, hiện nay, để tuyển được lao động am hiểu nghiệp vụ tour tuyến, khách sạn, nhà hàng là không dễ. Nhiều người chưa được đào tạo bài bản về lễ tân, điều hành tour hay kỹ năng phục vụ, giao tiếp, ứng xử với khách du lịch quốc tế; trình độ ngoại ngữ (nhất là tiếng Anh, Trung Quốc, Hàn Quốc) còn yếu, khó đáp ứng nhu cầu hội nhập.

"Nhiều trường nghề, cao đẳng, đại học dù đào tạo ngành du lịch nhưng quy mô nhỏ, lại thiếu trang thiết bị thực hành. Chương trình đào tạo chưa gắn với thực tế hoạt động của doanh nghiệp, dẫn đến cung - cầu lao động lệch pha. Do đó, doanh nghiệp phải tự đào tạo nhân sự lại từ đầu, tốn thời gian và chi phí" - giám đốc doanh nghiệp nêu trên nhìn nhận.

Cùng vào "cuộc đua"

PGS-TS Trần Trung Tính, Hiệu trưởng ĐH Cần Thơ, cho hay nhà trường đang hướng tới việc đào tạo nhân lực chất lượng cao nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển của các địa phương và cả vùng. Mục tiêu của ĐH Cần Thơ là đến năm 2030 đạt quy mô đào tạo 60.000 - 70.000 người, trong đó các ngành khoa học - công nghệ và kỹ thuật chiếm 50%.

Bên cạnh đó, ĐH Cần Thơ cũng hợp tác với các cấp, ngành, địa phương để đào tạo nhân lực chất lượng cao, trình độ đại học và sau đại học; bồi dưỡng năng lực cho cán bộ quản lý và cán bộ kỹ thuật. Nhà trường ưu tiên đào tạo nhân lực trong các lĩnh vực chiến lược của TP Cần Thơ và ĐBSCL như: công nghệ kỹ thuật, công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo, vi mạch, bán dẫn, công nghệ sinh học, nông nghiệp công nghệ cao, chế biến…

Các trường cao đẳng và trường nghề cũng không đứng ngoài "cuộc đua" tăng cường nguồn nhân lực chất lượng cao cho ĐBSCL. Để đào tạo lao động bảo đảm những kỹ năng phù hợp cho tỉnh Vĩnh Long và ĐBSCL nói chung, Trường Cao đẳng nghề Vĩnh Long đã xác định nhiều giải pháp trọng tâm.

Theo đó, Trường Cao đẳng nghề Vĩnh Long đang thiết kế chương trình đào tạo sát nhu cầu thị trường lao động và các xu hướng công nghệ mới: năng lượng tái tạo, tự động hóa, IoT, cơ khí chính xác. Trường còn phát triển đội ngũ giảng viên kỹ thuật, cử người đến các nhà máy, doanh nghiệp để cập nhật công nghệ, nâng cao chuyên môn…