"Hộ chiếu xanh" cho doanh nghiệp ô tô

Doanh nghiệp nói chung và các hãng sản xuất ô tô nói riêng đang mong chờ thị trường tín chỉ carbon hình thành

Từ đó, họ có thể trao đổi chỉ tiêu phát thải, phát triển đa dạng sản phẩm.

Một công cụ quan trọng để thực hiện thành công mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050 là hình thành và vận hành thị trường tín chỉ carbon, song việc triển khai còn nhiều vướng mắc cần tháo gỡ.

Đang xây dựng cơ sở pháp lý

Theo Đề án thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam được Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà phê duyệt đầu năm 2025, dự kiến sàn giao dịch tín chỉ carbon sẽ được thí điểm vào năm nay và chính thức vận hành từ năm 2028. Chỉ còn hơn 2 tháng nữa là hết năm 2025 song nhiều quy định chi tiết về phương pháp đo lường, báo cáo và xác minh lượng phát thải (MRV), cách tính tín chỉ carbon, định giá và cơ chế giao dịch vẫn chưa được hoàn thiện.

Theo dự thảo tiêu chuẩn mức tiêu thụ nhiên liệu đang được Bộ Xây dựng lấy ý kiến, mức tiêu hao nhiên liệu trung bình đối với xe con sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu mới vào năm 2030 được hạ xuống 4,83 lít/100 km. Dù đây là đòi hỏi khá cao đối với nhiều hãng xe song các hãng được trao đổi, mua bán phần chỉ tiêu chênh lệch với nhau. Tuy vậy, thực tế không có nhiều hãng xe đạt hoặc dư mức chỉ tiêu này, dẫn đến không dễ trao đổi tín chỉ carbon trong nội bộ ngành sản xuất ô tô.

"Nếu có sàn giao dịch tín chỉ carbon chung cho mọi lĩnh vực trên cả nước, chúng tôi có thể mua bán tín chỉ dễ dàng thì sẽ đáp ứng được các tiêu chí xanh và có điều kiện phát triển đa dạng sản phẩm" - đại diện một doanh nghiệp sản xuất ô tô nhìn nhận.

Mới đây, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã chủ trì cuộc họp nghe báo cáo về dự thảo nghị định về sàn giao dịch carbon trong nước. Theo Phó Thủ tướng, để thị trường carbon vận hành hiệu quả, cần có chính sách đồng bộ từ cấp hạn ngạch, giám sát triển khai đến sử dụng các công cụ kinh tế như thuế để tạo cầu. Việc ban hành nghị định về sàn giao dịch carbon trong nước sẽ tạo bước thử nghiệm quan trọng để kiểm chứng mức độ sẵn sàng, phản ứng của doanh nghiệp trước các cơ chế quốc tế về giảm phát thải khí nhà kính.

Báo cáo tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Tài chính Hồ Sỹ Hùng cho biết hàng hóa trên sàn giao dịch carbon là hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon theo quy định. Chủ thể tham gia giao dịch gồm các cơ sở được phân bổ hạn ngạch, tổ chức có tín chỉ carbon trên lãnh thổ Việt Nam và tổ chức cung cấp dịch vụ tài chính. Công ty chứng khoán tham gia với vai trò trung gian khớp lệnh, thanh toán nhưng không trực tiếp giao dịch nhằm hạn chế đầu cơ.

Một điểm nhấn quan trọng là dự thảo xác định rõ quyền, nghĩa vụ của Tổng Công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam, Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam và Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội trong việc tham gia vận hành sàn giao dịch carbon. Việc tận dụng hạ tầng sẵn có của thị trường chứng khoán sẽ tiết kiệm chi phí, đồng thời bảo đảm an toàn, hạn chế rủi ro trong giao dịch.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành thông tin bộ này đang xây dựng hệ thống đăng ký tín chỉ carbon liên thông với hệ thống lưu ký chứng khoán cùng sàn giao dịch carbon để doanh nghiệp sở hữu tín chỉ được ghi nhận và thực hiện giao dịch. Thông tin của các giao dịch cũng được trả về hệ thống đăng ký để phục vụ việc đo đếm, theo dõi sự tuân thủ và báo cáo quốc tế.

Cần hướng dẫn cụ thể

Ông Trần Quốc Mạnh, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Phát triển Sản xuất Thương mại Sài Gòn (Sadaco), cho rằng để triển khai thị trường tín chỉ carbon với lĩnh vực lâm nghiệp, cần tính toán được diện tích trồng, số cây, giống cây, độ che phủ... Việc tính toán đòi hỏi phải hết sức chính xác, rõ ràng và không dễ thực hiện.

"Tín chỉ carbon rất quan trọng với doanh nghiệp bởi khách hàng nhập khẩu hiện nay đều yêu cầu đáp ứng tiêu chí xanh. Để hình thành được thị trường tín chỉ carbon, cần có sự hỗ trợ từ nhà nước, một mình doanh nghiệp sẽ không thể thực hiện được" - ông Mạnh nêu rõ.

Theo ông Đinh Trọng Khang, Phó Giám đốc Viện Chuyên ngành môi trường - Viện Khoa học và Công nghệ Giao thông vận tải (Bộ Xây dựng), quy định chung để hình thành thị trường tín chỉ carbon đã có, song doanh nghiệp vẫn đang chờ hướng dẫn chi tiết để thực hiện. Cụ thể, cần hướng dẫn rõ về lượng phát thải, cách thức quy đổi, kiểm kê, dán nhãn, dữ liệu chung, cơ chế định danh, tiêu chí để được quốc tế công nhận. Đơn cử, với doanh nghiệp sản xuất ô tô, cần hướng dẫn rõ về mục tiêu đạt mức tiêu hao nhiên liệu trung bình 4,83 lít/100 km vào năm 2030 chỉ áp dụng với thị trường Việt Nam hay được công nhận ở thị trường quốc tế.

Ông Đào Công Quyết, đại diện Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA), cho rằng nếu thị trường tín chỉ carbon được triển khai sẽ giúp các hãng xe có cơ hội mua - bán, trao đổi chỉ tiêu phát thải, qua đó vừa bảo đảm mục tiêu chung của quốc gia về giảm phát thải vừa giúp doanh nghiệp có kế hoạch sản xuất linh hoạt.