Kinh tế tư nhân - Động lực phải thành thực tế: Hành động để Nghị quyết 68 thành hiện thực

Việt Nam vẫn cần cải cách mạnh mẽ về thể chế, quy hoạch và thủ tục để giải phóng nguồn lực, giúp khu vực tư nhân bứt phá

Gần 6 tháng sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, bức tranh doanh nghiệp (DN) Việt Nam ghi nhận những tín hiệu khởi sắc. Tuy nhiên, để duy trì đà tăng trưởng, cần cơ chế giám sát chặt chẽ, hành động quyết liệt từ trung ương đến địa phương.

Cải cách thể chế mạnh mẽ hơn nữa

Theo TS Đỗ Thiên Anh Tuấn, Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, trong một nền kinh tế thị trường hiện đại, khu vực kinh tế tư nhân không chỉ là trụ cột tăng trưởng mà còn là động lực then chốt thúc đẩy đổi mới, tạo việc làm và đóng góp ngân sách. Sự phát triển của khu vực này quyết định mức độ linh hoạt, khả năng thích ứng và sức cạnh tranh của toàn nền kinh tế. Khi kinh tế tư nhân mạnh, nền kinh tế sẽ có "độ bật" tốt hơn, trở nên năng động, sáng tạo và cạnh tranh lành mạnh hơn.

"Thúc đẩy kinh tế tư nhân không chỉ là lựa chọn, mà là điều kiện tất yếu để nền kinh tế vận hành hiệu quả. Việt Nam muốn có nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập phải bảo đảm môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và thuận lợi. Nếu không, DN dù tiềm năng đến đâu cũng có nguy cơ kiệt quệ hoặc đánh mất năng lực cạnh tranh" - ông nhấn mạnh.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy những quốc gia tạo dựng được hệ sinh thái thuận lợi, quyền tài sản được bảo đảm, thủ tục hành chính đơn giản, chi phí tuân thủ thấp và chính sách đầu tư nhất quán luôn đạt bước nhảy vọt về phát triển.

Dù đã có những cải thiện nhất định nhưng nhiều chuyên gia cho rằng Việt Nam vẫn cần cải cách mạnh mẽ về thể chế, quy hoạch và thủ tục để giải phóng nguồn lực, giúp khu vực tư nhân bứt phá. Ngay tại TP HCM, theo TS Đỗ Thiên Anh Tuấn, khu vực tư nhân tuy năng động nhưng còn thiếu sức bật về công nghệ, khả năng mở rộng ra thị trường quốc tế còn hạn chế. Tỉ lệ đầu tư cho nghiên cứu và phát triển (R&D), khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo vẫn thấp hơn nhiều so với các đô thị cạnh tranh trong khu vực.

"Những rào cản về thủ tục đầu tư, quy hoạch, quyền sử dụng đất hay cơ chế phân bổ ngân sách đang khiến nguồn lực bị tắc nghẽn. Mỗi dự án đổi mới hay sáng kiến đầu tư đều phải đi qua quá nhiều tầng nấc phê duyệt, khiến DN bỏ lỡ cơ hội thị trường và chịu chi phí giao dịch cao" - ông nói.

Ba trụ cột phát triển mới

TS Mạc Quốc Anh - Ủy viên Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, Phó Chủ tịch Hiệp hội DN nhỏ và vừa TP Hà Nội - đánh giá dự thảo các văn kiện Đại hội XIV của Đảng đã mở ra một "chương mới" trong tư duy phát triển: kinh tế tư nhân, khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo trở thành trụ cột đồng hành để kiến tạo sức bật dân tộc.

Ông cho rằng DN tư nhân ngày nay không chỉ mang khát vọng làm giàu mà còn gánh trọng trách xây dựng một Việt Nam tự cường, thịnh vượng. Tinh thần này phù hợp với quan điểm mà Tổng Bí thư nhiều lần nhấn mạnh: "Phát triển kinh tế tư nhân là tất yếu khách quan, là yêu cầu của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN".

Dự thảo các văn kiện Đại hội XIV của Đảng cũng khẳng định 3 trụ cột phát triển mới: mô hình tăng trưởng dựa trên đổi mới sáng tạo; khoa học - công nghệ là động lực chủ đạo; kinh tế tư nhân là một trong những động lực quan trọng nhất của nền kinh tế. Đây là bước tiến quan trọng cả về lý luận và thực tiễn, khẳng định vai trò trung tâm của khu vực tư nhân trong bối cảnh hội nhập sâu rộng.

Theo ông, Việt Nam với hơn 910.000 DN, trong đó 97% là DN nhỏ và vừa, đóng góp 45% GDP, 33% ngân sách và tạo hơn 60% việc làm, khu vực tư nhân giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Việc Đảng tiếp tục khẳng định vị trí của khu vực này giúp doanh nhân củng cố niềm tin, mở rộng "không gian phát triển mới", thoát khỏi "bẫy gia công, chi phí thấp" và hướng đến kinh tế tri thức, kinh tế xanh và đổi mới sáng tạo.

Việc coi khoa học - công nghệ và chuyển đổi số là động lực tăng trưởng chính cũng đặt ra yêu cầu mới: DN tư nhân phải đi đầu trong ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn, kinh tế xanh - tuần hoàn.

Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, năng suất nhân tố tổng hợp (TFP) mới đóng góp khoảng 46% tăng trưởng GDP, thấp hơn nhiều so với mức 60%-70% của các nền kinh tế phát triển. Điều này cho thấy tiềm năng rất lớn của khu vực tư nhân trong việc nâng cao năng suất và sức cạnh tranh thông qua đổi mới sáng tạo.

Tại phiên họp thứ hai của Ban Chỉ đạo quốc gia triển khai Nghị quyết 68, Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương nhấn mạnh các bộ, ngành cần tăng tốc thực hiện nghị quyết trong những tháng cuối năm, tập trung hoàn thành 15 nhiệm vụ trọng tâm, đặc biệt là rà soát và hoàn thiện thể chế để tạo hành lang pháp lý đồng bộ, qua đó thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân phát triển mạnh mẽ và bền vững.

Ở góc độ địa phương, ông Vương Thành Nam, Phó Giám đốc Sở Tài chính TP Cần Thơ, cho biết sau sắp xếp lại hệ thống DN, thành phố hiện có khoảng 20.500 DN tư nhân đang hoạt động, đóng góp tới 74% GRDP và 24,8% tổng thu ngân sách nhà nước.

Thực hiện Nghị quyết 68, Cần Thơ đặt mục tiêu đến năm 2030 có 45.000 DN, đến năm 2045 tăng lên 75.000 DN, đồng thời xây dựng đội ngũ doanh nhân có tầm nhìn chiến lược, văn hóa kinh doanh và khả năng cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập.

Để đạt các mục tiêu trên, thành phố yêu cầu các cấp chính quyền thiết lập mối quan hệ cởi mở, liêm chính và đồng hành với DN, thường xuyên đối thoại và tháo gỡ kịp thời các vướng mắc.

Song song đó, Cần Thơ cũng sẽ đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, cải thiện Chỉ số năng lực cạnh tranh (PCI), xúc tiến đầu tư trong và ngoài nước để thu hút các tập đoàn lớn.

Ông Nam cho biết thành phố đang rà soát, kiến nghị hoàn thiện khung pháp lý về kinh doanh cá thể, đồng thời triển khai các chính sách hỗ trợ DN nhỏ và vừa như cung cấp miễn phí hoặc ưu đãi phần mềm kế toán, nền tảng quản lý bán hàng, hóa đơn điện tử và các khóa đào tạo về quản trị. Thành phố cũng đang xem xét hỗ trợ hộ kinh doanh phát triển, khuyến khích chuyển đổi lên mô hình DN, tạo nguồn lực mới cho nền kinh tế địa phương.