RÁC THẢI - TÀI NGUYÊN CHO PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG (*): Đẩy mạnh phát triển điện rác

Trong bối cảnh việc chôn lấp rác ngày càng tốn kém lại ảnh hưởng đến môi trường, giải pháp biến chúng thành năng lượng đang được ưu tiên

Phần lớn lượng rác sinh hoạt ở các đô thị nước ta vẫn đang được chôn lấp. Đây là phương pháp rẻ tiền nhưng chiếm đất, gây ô nhiễm nước ngầm cùng nhiều hệ lụy khác.

Nhiều bãi chôn lấp rác ngày càng quá tải

Tại TP HCM, khối lượng rác hơn 14.000 tấn/ngày được đưa về những khu liên hợp xử lý lớn như Tây Bắc, Đa Phước, Nam Bình Dương, Tóc Tiên.

Trong đó, ở Khu Liên hợp xử lý chất thải rắn Tây Bắc, nhà máy xử lý chất thải rắn sinh hoạt của Công ty CP Vietstar tiếp nhận 2.000 tấn, Công ty CP Đầu tư Phát triển Tâm Sinh Nghĩa 1.200 tấn, Công ty TNHH MTV Môi trường Đô thị 2.000 tấn/ngày. 

Ở Khu Liên hợp xử lý chất thải rắn Đa Phước, bãi chôn lấp hợp vệ sinh tiếp nhận 5.100 tấn/ngày. Khu Xử lý chất thải rắn Nam Bình Dương, Khu Xử lý chất thải rắn Tóc Tiên chia sẻ gánh nặng trên 3.000 tấn mỗi ngày. Riêng rác ở đặc khu Côn Đảo mỗi ngày 25 tấn tập trung về Bãi Nhát…

Trong tổng lượng rác nêu trên, 40% xử lý bằng việc đốt, compost hoặc tái chế, còn lại 60% chôn lấp hợp vệ sinh.

Nhìn rộng ra, đến tháng 6-2024, Việt Nam có chưa tới 20 nhà máy đốt rác phát điện và chỉ 3 nhà máy chính thức hòa lưới điện quốc gia. 

Trong bối cảnh giải pháp chôn lấp không được kịp thời thay thế, chỉ vài năm nữa thì các bãi rác sẽ quá tải. Bãi rác Khánh Sơn (Đà Nẵng) hay Đồng Cây Sao (Phú Quốc - An Giang) là những ví dụ, đồng thời như hồi chuông cảnh báo.

Nỗ lực từ nhiều địa phương

Trong tiến trình biến rác thải trở nên hữu ích, tại TP HCM thời gian qua, 5 đơn vị đang có hợp đồng xử lý rác với thành phố đã gửi hồ sơ kiến nghị xem xét chuyển đổi công nghệ xử lý rác từ hiện hữu sang có thu hồi năng lượng. 

Thành phố cũng lựa chọn nhà đầu tư dự án xây dựng nhà máy xử lý chất thải rắn và thu hồi năng lượng tại Khu Liên hợp xử lý chất thải rắn Tây Bắc theo phương thức đối tác công tư (PPP), tiến độ thực hiện đang ở bước lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi.

Tại TP Đà Nẵng, các khu xử lý rác Tam Xuân II, Nam Quảng Nam đã vận hành; 5 khu khác đang được kêu gọi đầu tư. 

Địa phương xác định việc quản lý chất thải là nhiệm vụ trọng tâm trong chiến lược phát triển đô thị xanh - sinh thái. Mục tiêu là trước năm 2026, tỉ lệ thu gom, phân loại, tái chế chất thải rắn sinh hoạt đạt 100% tại khu vực đô thị; giảm 30% lượng rác chôn lấp và chuyển dần sang công nghệ xử lý hiện đại như đốt rác phát điện, compost hữu cơ.

Ở TP Cần Thơ, theo ông Ngô Thái Chân, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, thành phố hiện có Nhà máy Đốt rác phát điện EB công suất 400 tấn/ngày. Cần Thơ định hướng xây dựng 3 nhà máy đốt rác phát điện nữa.

Tại Cà Mau, bà Trịnh Khánh Ngọc, Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ môi trường tỉnh, thông tin tổng lượng rác thải phát sinh trên địa bàn mỗi ngày khoảng 1.162 tấn và việc phân loại tại nguồn được thực hiện theo Luật Bảo vệ môi trường. Nhiều nhà máy điện rác đã được đưa vào quy hoạch như Nhà máy Điện rác TP Cà Mau, Nhà máy Điện rác U Minh, Nhà máy Điện rác Năm Căn…

Đốt rác phát điện - nhiều lợi ích

Theo nhiều chuyên gia, Việt Nam có thể tham khảo kinh nghiệm từ các nước tiên tiến. Điển hình như Singapore, rác thải đô thị được phân loại, tái chế, phần còn lại đốt phát điện, tro xỉ thì vận chuyển ra đảo, bãi chôn lấp nhân tạo xanh. 

Với Trung Quốc, mạng lưới hàng trăm nhà máy điện rác đặt ra yêu cầu mỗi địa phương bảo đảm nguồn rác cam kết cấp cho nhà máy tối thiểu 15-20 năm. Nước này cũng triển khai dự án theo hình thức PPP, thu hút cả vốn trong nước và quốc tế...

Ông Nguyễn Đình Trọng, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Công nghệ T-Tech Việt Nam, nhận xét phát triển điện rác là xu thế của thế giới và theo đúng chủ trương của Đảng, Nhà nước, hướng tới phát triển bền vững.

Điện sản xuất từ rác vừa tận dụng được rác thải vừa có thêm nguồn năng lượng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Đặc biệt, giá mua điện có thể quy định theo từng vùng. Theo đó, ở nơi có nhiều rác thải sinh hoạt như TP Hà Nội, TP HCM thì đơn giá thấp hơn, trong khi các địa phương khác đầu tư khó khăn, rác ít hơn thì cần đơn giá mua điện cao hơn để thu hút đầu tư. Về nguyên tắc, ông Nguyễn Đình Trọng cho rằng địa phương nào cũng nên có điện rác.

PGS-TS Bùi Thị An, đại biểu Quốc hội khóa XIII, nhìn nhận việc đốt rác phát điện dù là xu thế phát triển nhưng quan trọng nhất vẫn phải quay lại bài toán ban đầu là phân loại rác tại nguồn. Muốn phân loại tốt, nhà nước cần có cơ chế, chính sách để các công ty rác có thêm nguồn lực hỗ trợ đầu tư hạ tầng, trực tiếp là thùng phân loại rác. Công nghệ đốt rác rất quan trọng. Vì thế, nhằm tránh phát sinh hệ lụy, gây ô nhiễm môi trường, cần hệ thống tiêu chuẩn rõ ràng, chính xác trong việc lựa chọn nhà đầu tư, lựa chọn công nghệ.

Theo ông Hồ Kiên Trung, Phó Cục trưởng Cục Môi trường - Bộ Nông nghiệp và Môi trường, song song với việc ứng dụng công nghệ điện rác là giảm chôn lấp chất thải nhưng mỗi phương pháp có tính ưu việt và cũng có hạn chế. Với điện rác, việc kiểm soát khí thải là bài toán đặt ra, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành quy chuẩn về phát sinh khí thải trong đốt rác phát điện. Đối với các thông số kỹ thuật khác, phải kiểm soát trực tuyến 24/24 giờ, thậm chí phải lấy mẫu theo định kỳ để kiểm soát.

"Tro xỉ khi đốt rác phát điện vẫn được coi là chất thải công nghiệp, phải mang đi xử lý. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã có hướng dẫn về việc xử lý chất thải tro xỉ từ rác phát điện. Sắp tới, việc xử lý rác tại bãi chôn lấp cũng sẽ được hướng dẫn" - ông Hồ Kiên Trung nhấn mạnh. 

(Còn tiếp)

(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 19-10