Tảng đá hình đầu người và câu chuyện nghĩa phu thê đẫm nước mắt

Câu chuyện nàng Bình Khương đập đầu vào tường đá kêu oan và chết cùng chồng ở Thành nhà Hồ vẫn là một bí ẩn được lưu truyền suốt 600 năm qua khiến nhiều người cảm phục, xót xa

Đền thờ nàng Bình Khương nằm ở phía Đông Di sản thế giới Thành nhà Hồ, nay thuộc làng Đông Môn, xã Vĩnh Long, huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa. Ngôi đền này gắn liền với lịch sử hình thành nhà Hồ và quá trình xây dựng tòa thành đá kỳ vĩ mà hơn 600 năm qua, nhiều bí ẩn vẫn còn nằm sâu dưới những lớp đất, bụi cây, tảng đá rêu phong.

Theo sử sách, nàng Bình Khương là vợ Trần Công Sỹ (tức Cống Sinh) - một vị quan bị Hồ Quý Ly sai người vùi thân ngay tường thành vì nghi ngờ làm phản. Câu chuyện nàng Bình Khương đập đầu vào thành đá để chết theo chồng vẫn là một bí ẩn mà tới nay, mỗi khi nhắc tới ai cũng xót thương và cảm phục.

Bà Nguyễn Thị Loan, hướng dẫn viên Trung tâm Bảo tồn Di sản Thế giới Thành nhà Hồ, cho biết theo truyền thuyết, năm 1397, khi tiến hành dời đô, Hồ Quý Ly cho xây dựng Thành nhà Hồ và giao Cống Sinh phụ trách đoạn tường thành phía Đông. Tuy nhiên, đoạn tường thành do ông phụ trách cứ xây gần xong lại bị sụp lở không rõ nguyên nhân.

Nhiều lần xây lại không xong, Cống Sinh bị Hồ Quý Ly nghi ngờ có âm mưu làm phản, cố ý chậm trễ việc xây thành. Ông bị khép tội làm phản, bị Hồ Quý Ly sai người vùi thân ngay chỗ tường thành sup lở gần cửa phía Đông.

Ở quê nhà, nghe tin chồng gặp nạn, nàng Bình Khương vội vã tìm đến chỗ ông bị chôn sống. Nàng gắng sức xô những tảng đá ra để mong nhìn thấy xác chồng nhưng không được. Uất ức, nàng đã đập đầu vào đá để được chết cùng chồng. Kỳ lạ thay, tảng đá nơi nàng Bình Khương kết liễu đời mình lõm xuống tựa hình đầu người và hai vết lõm nhỏ bên cạnh giống như hai bàn tay đang xô đẩy.

500 năm sau, đến đời vua Đồng Khánh nhà Nguyễn, nghe tin đồn về dấu tay và đầu nàng Bình Khương vẫn còn in rõ trên phiến đá tường thành, nhiều người hiếu kỳ tìm tới xem rất đông. Viên hào lý trong làng Đông Môn lo ngại tiếng đồn ngày càng lan xa sẽ gây phiền phức nên đã thuê thợ về đục cả phiến đá đem chôn. Tương truyền sau khi chôn phiến đá ấy, người thợ bỗng mắc bệnh lạ rồi chết. Viên hào lý sau đó cũng chết không rõ nguyên nhân.

Bấy giờ, Tri phủ Đoàn Thước nghe tin, sai lính tìm bằng được phiến đá rồi đàolên, lắp đúng vào chỗ cũ và khắc dòng chữ "Trần triều Cống Sinh - Bình Khương nương, phu nhân tri thạch" (tạm dịch: Tảng đá này ghi dấu vết nàng Bình Khương, là nương tử của ông Cống Sinh, triều nhà Trần). Tri phủ lại dựng thêm một phiến đá ở chân thành, nơi xưa kia Cống Sinh bị vùi thân, bên trên khắc dòng chữ "Trần triều Cống Sinh - Bình Khương phu quân chi biếm" (nơi chôn lấp chồng bà Bình Khương, là Cống Sinh triều Trần).

Trước đây, nơi thờ nàng Bình Khương chỉ là một ngôi miếu nhỏ. Tới năm 1903, Tổng đốc Thanh Hóa là Vương Duy Trinh dù làm quan to nhưng không có con trai. Chuyện kể rằng ông được nàng Bình Khương báo mộng 3 lần. Hai lần đầu, ông chỉ xem là giấc mơ bình thường. Đến lần thứ ba, nàng Bình Khương báo mộng sẽ phù hộ ông sinh được quý tử nếu lập đền thờ nàng. Tổng đốc Vương Duy Trinh liền làm theo, sau khi đền thờ nàng Bình Khương xây xong thì vợ ông cũng sinh được con trai.

Theo ông Nguyễn Văn Long, Phó Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản Thế giới Thành nhà Hồ, sau khi Tổng đốc Vương Duy Trinh cho xây đền thờ nàng Bình Khương, đến năm 2009, ngôi đền mới được trùng tu. Khi một nhóm thợ tiến hành giằng móng ngôi đền thì phát hiện bộ hài cốt ngay ở phía sau tảng đá nàng Bình Khương đập đầu.

"Vẫn chưa rõ bộ hài cốt đó của ai, có từ bao giờ nhưng nhiều người cho rằng đó là di cốt của nàng Bình Khương nên đã cho xây dựng ngôi mộ khang trang, ngay nơi phát hiện hài cốt"- ông Long cho biết.

Đền thờ nàng Bình Khương hiện nằm sát chân Thành nhà Hồ, gần cổng phía Đông. Ngôi đền hướng mặt ra làng Đông Môn, có khu tiền đường 3 gian và khu hậu cung thờ tảng đá hình đầu người và 2 bàn tay.

Phía sau đền có 3 tấm bia. Tấm bên trái (nhìn từ ngoài vào) ghi lại câu chuyện ông Công Sinh - nàng Bình Khương và quá trình trùng tu ngôi đền. Bên phải có 2 tấm bia cổ và một ngôi mộ được xây dựng năm 2009 (bộ di cốt được cho của nàng Bình Khương). Từ ngôi mộ này nhìn lên tường thành sẽ thấy ngôi mộ ông Trần Cống Sinh. Quanh khu vực này, tường thành sụt đổ hàng trăm năm qua vẫn còn. Nhiều tảng đá lớn bị xô ra khỏi tường thành vẫn còn hiện hữu trong khuôn viên thờ nàng Bình Khương.

"Câu chuyện tảng đá hình đầu người và 2 bàn tay vẫn là điều bí ẩn chưa có lý giải thỏa đáng. Còn về đoạn tường thành tại sao cứ xây xong là sụp đổ, sau này khi đào sâu xuống dưới người ta phát hiện chân đoạn tường thành phía Đông có mạch nước ngầm lớn thường có cát đùn, địa chất không ổn định. Đây là lý do khiến đoạn tường cứ xây xong lại bị sạt lở"- ông Long giải thích.