Tăng tốc chỉnh trang đô thị ven kênh rạch

Di dời nhà trên và ven kênh rạch được xem là bước đột phá trong quá trình chỉnh trang đô thị, quy hoạch không gian sông nước của TP HCM

Hơn 30 năm qua, TP HCM đã di dời, giải phóng mặt bằng 44.338 căn nhà trên và ven kênh rạch thuộc 4 tuyến kênh, rạch chính và các chi lưu.

"Vẽ" lại bờ kênh Đôi

Từ đại lộ Võ Văn Kiệt rẽ trái lên cầu chữ Y, vượt qua kênh Tàu Hũ (đoạn giao với kênh Đôi) rồi xuôi theo đường Hưng Phú và tiếp tục rẽ trái, chúng tôi có mặt tại đường Nguyễn Duy - dọc bờ Bắc kênh Đôi.

Những ngày đầu tháng 8-2025, chúng tôi ghi nhận khu vực bờ Bắc kênh Đôi, phường Chánh Hưng, TP HCM đã dần có sự đổi thay. Những căn nhà san sát từ đường Nguyễn Duy vươn ra kênh Đôi với cọc gỗ, bê-tông, vách tôn… đã được tháo dỡ. Những khu vực chật hẹp, nhà cửa lụp xụp, tạm bợ giờ là những mảnh đất trống, có thể phóng tầm mắt qua bên bờ Nam kênh Đôi.

Chạy dọc con đường này, không gian thoáng đãng mở ra trước mắt chúng tôi, đôi lúc bị che khuất bởi vài căn nhà chờ di dời. Một không gian đô thị sông nước dần hiện ra trên trục đường Nguyễn Duy, từ cầu Chữ Y hướng về Quốc lộ 50.

Loay hoay dọn dẹp nhà cửa, anh Hoàng Long, ngụ phường Chánh Hưng, cho biết nhiều người dân có nhà tiếp giáp đường Nguyễn Duy ra phía bờ kênh Đôi đã di dời, bàn giao mặt bằng và đến nơi ở mới. Gia đình anh cũng đang xây nhà ở khu đất gần đó để sớm ổn định cuộc sống.

Anh Long giải thích: "Ủng hộ chủ trương, chính sách của thành phố, gia đình tôi đã đồng ý di dời và bàn giao mặt bằng. Do còn giải quyết vướng mắc liên quan giấy tờ nhà đất mua giấy tay nên chúng tôi đang chờ đền bù, chứ không có vấn đề gì khác". Anh cũng mong muốn việc di dời sớm sẽ tạo ra không gian mới, có quỹ đất để chỉnh trang đô thị, nâng cao chất lượng sống của người dân ven kênh Đôi.

Theo người dân địa phương, vì giá đền bù khá cao nên nhiều gia đình đã chọn phương án mua nhà, đất để ổn định cuộc sống. Những trường hợp còn lại, nhất là bên kia đường Nguyễn Duy, tiến độ di dời có phần chậm hơn.

Ông Nguyễn Xuân Dinh - Phó trưởng Phòng Kinh tế, Hạ tầng và Đô thị, UBND phường Chánh Hưng - cho biết dự án nạo vét, xây dựng hạ tầng, cải thiện môi trường bờ Bắc kênh Đôi đã được phê duyệt với 799 trường hợp thuộc diện giải tỏa trong tổng số 1.605 trường hợp bị ảnh hưởng.

Đến cuối tháng 7-2025, 738 quyết định phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đã được ban hành; hơn 1.700 tỉ đồng đã được chi trả cho 557 hộ dân. Trong đó, 238 trường hợp đã hoàn tất việc bàn giao mặt bằng. Để có được kết quả trên, ngoài khoản bồi thường theo quy định, TP HCM còn áp dụng chính sách khuyến khích người dân bàn giao mặt bằng sớm.

Bên cạnh kết quả tích cực, khâu giải phóng mặt bằng vẫn còn vướng 44 hộ dân chưa được phê duyệt phương án bồi thường do vướng mắc pháp lý, trong đó có trường hợp mua bán giấy tay. Theo ông Nguyễn Xuân Dinh, phường Chánh Hưng đang xin ý kiến Sở Nông nghiệp - Môi trường và UBND TP HCM để tiếp tục tháo gỡ vướng mắc, bảo đảm quyền lợi cho người dân. Phường sẽ tiếp tục vận động, hỗ trợ người dân di dời, bàn giao mặt bằng.

Dự án bờ Bắc kênh Đôi sẽ xây dựng hơn 4,3 km bờ kè, nạo vét một phần lòng kênh nhằm cải thiện dòng chảy và vệ sinh môi trường. Hai tuyến đường ven kênh là Hoài Thanh và Nguyễn Duy sẽ được mở rộng lên 20 m, giúp tăng khả năng kết nối giao thông nội khu. Dự án này còn bao gồm nhiều hạng mục hạ tầng quan trọng như: xây dựng tuyến đường Nguyễn Duy nối dài (rộng 16 m, từ hẻm 157 Hưng Phú đến cầu Chữ Y), cầu Hiệp Ân 2…

Kỳ vọng "siêu" đề án

Ngoài dự án bờ Bắc kênh Đôi, UBND TP HCM cũng vừa phê duyệt đề án chỉnh trang đô thị khu vực nhà ở trên và ven kênh rạch thuộc địa bàn quận 8 (cũ). Mục đích của đề án này là di dời toàn bộ gần 15.000 hộ dân sống trên và ven kênh rạch trên toàn địa bàn.

Ông Thân Vĩnh Long, Phó trưởng Phòng Phát triển đô thị - Sở Xây dựng TP HCM, cho hay các phường Chánh Hưng, Bình Đông và Phú Định (thuộc quận 8 cũ) đang xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện đề án nêu trên. Theo đó, tập trung nghiên cứu, chuẩn bị đầu tư các dự án thuộc đề án như: Bờ Nam kênh Đôi, rạch Xóm Củi, rạch Năng…

Bên cạnh đó, cơ quan chức năng sẽ rà soát, thực hiện các thủ tục chuẩn bị đầu tư, chấp thuận chủ trương đầu tư, phê duyệt các dự án nhà ở xã hội, nhà ở tái định cư phục vụ việc di dời các hộ gia đình, cá nhân sống trên và ven sông, kênh rạch trên địa bàn TP HCM.

Cơ quan chức năng cũng sẽ rà soát, đánh giá tổng thể hiện trạng, khả năng phát triển khu vực để xác định phương thức triển khai thực hiện di dời nhà trên và ven sông, kênh rạch. Trên cơ sở đó, các địa phương đề xuất điều chỉnh quy hoạch phân khu tại những khu vực dọc sông, kênh rạch để tăng hiệu quả khai thác quỹ đất sau giải tỏa.

Mới đây, để góp phần giải quyết bài toán chỉnh trang đô thị một cách toàn diện, UBND TP HCM đã ban hành Quyết định 2988/2025 về phê duyệt đề án chỉnh trang đô thị, khu vực nhà trên và ven sông, kênh rạch trên địa bàn giai đoạn 2025 - 2030.

Theo Quyết định 2988, TP HCM đề ra mục tiêu đến năm 2030, thành phố cơ bản di dời, bố trí tái định cư cho toàn bộ người dân sống trên và ven sông, kênh rạch trên địa bàn; khai thông dòng chảy, cải thiện vệ sinh môi trường, thực hiện chỉnh trang đô thị, khai thác quỹ đất dọc sông, kênh rạch để phát triển kinh tế.

Ông Thân Vĩnh Long cho biết TP HCM sẽ đầu tư xây dựng, phát triển quỹ nhà ở tái định cư, nhà ở xã hội từ nguồn vốn ngân sách nhà nước hoặc sử dụng nhà ở xã hội do doanh nghiệp đầu tư phục vụ việc di dời, tổ chức lại cuộc sống cho người dân đang sống trên và ven kênh rạch. Bên cạnh đó, TP HCM sẽ đấu thầu hoặc đấu giá đối với khu đất do thành phố quản lý nhưng sử dụng không hiệu quả và quỹ đất lớn sau di dời, giải phóng mặt bằng, tạo nguồn thu ngân sách để thực hiện các dự án.

Trước mắt, trong năm 2025, TP HCM sẽ tập trung hoàn tất chủ trương chấp thuận đầu tư, đăng ký nhu cầu vốn đầu tư công giai đoạn tiếp theo để triển khai thực hiện các dự án chỉnh trang đô thị, di dời nhà trên và ven các kênh rạch như: rạch Văn Thánh, rạch Ông Bé, rạch Bà Lớn, rạch Nhảy - rạch Ruột Ngựa, rạch Bàu Trâu.