TẠO SỨC BẬT ĐỂ TP HCM BỨT PHÁ: Những "cú hích" từ đất đai

Việc trao thêm quyền về thu hồi đất, mở rộng phạm vi quỹ đất thanh toán dự án BT… giúp TP HCM sớm giải quyết "điểm nghẽn" đất đai, tranh thủ mời gọi nhà đầu tư

ThS-KTS Ngô Anh Vũ, Viện trưởng Viện Quy hoạch xây dựng TP HCM, cho rằng trong bối cảnh mới, TP HCM cần cơ chế ưu đãi, vượt trội để tiếp tục phát huy tiềm năng, thế mạnh, bứt tốc phát triển để đóng góp nhiều hơn cho đất nước.

Tận dụng lợi thế

Theo ông Ngô Anh Vũ, Nghị quyết 98/2023 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP HCM, giúp thành phố giải quyết được một số vấn đề, trong đó có việc khởi động lại các dự án hạ tầng là tín hiệu tốt. Tuy nhiên, bối cảnh hiện nay, cộng với những vấn đề được nhận diện trong quá trình triển khai Nghị quyết 98/2023, thành phố cần cơ chế, chính sách tác động nhanh, mạnh hơn và mở rộng hơn.

Ông Ngô Anh Vũ cho rằng TP HCM yêu cầu phát triển nhiều tuyến của hệ thống đường sắt đô thị và phải làm nhanh trong thời gian tới, điều này đòi hỏi phải có nguồn lực lớn để thực hiện. Do đó, các đề xuất của thành phố về một số cơ chế, chính sách liên quan tới phát triển mô hình TOD (phát triển đô thị gắn kết với giao thông công cộng) là hợp lý và cấp thiết. Việc cho phép thành phố được giữ lại 100% nguồn thu từ quỹ đất TOD để tái đầu tư cho các dự án đường sắt và giao thông thuộc tuyến TOD là điều kiện để thành phố bứt tốc trong phát triển metro.

"Chúng ta kỳ vọng sức hấp dẫn từ mô hình TOD sẽ giúp rút ngắn tiến độ phát triển đường sắt đô thị. Thành phố phát triển metro đồng bộ, nhiều tuyến thì mới giải quyết được bài toán giao thông đô thị, nâng cao chất lượng sống của người dân" - ông Vũ nói.

Viện trưởng Viện Quy hoạch xây dựng TP HCM ủng hộ bổ sung quy định giao UBND TP HCM thẩm quyền tổ chức lập, thẩm định, phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch, quy hoạch chung thành phố và được phép chỉ định tư vấn lập nhiệm vụ và quy hoạch chung thành phố. Quy định này giúp thành phố rút ngắn thủ tục liên quan tới quy hoạch, kịp thời giữ chân nhà đầu tư chiến lược, tạo được "cú hích" đầu tư, bởi chờ quá lâu về các thủ tục sẽ dễ mất cơ hội.

Trong khi đó, một số chuyên gia gợi ý, ở tầm nhìn xa hơn, nên chăng tiến tới xây dựng Luật Đô thị đặc biệt cho TP HCM. Điều này giúp thành phố tránh tình trạng "vướng ở đâu xin ở đó", thay vào đó là khung pháp lý rõ ràng, có độ mở để tận dụng thời cơ, lợi thế.

Tại kỳ họp thứ 5 (kỳ họp chuyên đề) của HĐND TP HCM khóa X, nhiệm kỳ 2021-2026 vừa diễn ra, đại biểu Vương Đức Hoàng Quân nhìn nhận trong hơn 2 năm triển khai Nghị quyết 98, thành phố đã đạt được kết quả bước đầu. Nhưng với nhiệm vụ và thách thức mới thì cần có văn bản pháp quy mới thay thế. Chẳng hạn, điều 10 Nghị quyết 98/2023 quy định về tổ chức bộ máy chính quyền TP Thủ Đức (cũ) hiện không còn phù hợp, cần phải sửa đổi, bổ sung. Hoặc một số nội dung khác cũng cần mở rộng, thay đổi để phù hợp với bối cảnh hiện nay.

3 nhóm cơ chế cần ưu tiên

TS Chu Thanh Tuấn, Phó Chủ nhiệm nhóm ngành Cử nhân kinh doanh Đại học RMIT Việt Nam, nhận định bên cạnh những thuận lợi thì các thách thức lớn trong quá trình hình thành siêu đô thị cũng không thể xem nhẹ: bộ máy quản trị truyền thống sẽ quá tải; dễ dẫn đến tình trạng "chậm trễ - xa dân" nếu không thay đổi mạnh về mô hình; phân bổ nguồn lực, chia sẻ giá trị đất đai, xử lý ô nhiễm và gánh nặng hạ tầng sẽ gây xung đột lợi ích giữa các vùng lõi... Trong bối cảnh trên, việc sửa đổi Nghị quyết 98 được xem là cần thiết để tháo gỡ nút thắt và tạo sức bật mới cho TP HCM.

TS Chu Thanh Tuấn phân tích có 3 nhóm cơ chế cần ưu tiên, trong đó nổi bật là cơ chế tích hợp phát triển không gian đô thị vùng và mô hình quản lý siêu đô thị. Cụ thể, cần xây dựng và trao quyền cho cơ quan vùng hoạch định, phê duyệt các quy hoạch tích hợp xuyên biên giới hành chính của các tỉnh, thành; bổ sung quy chế điều phối liên vùng về giao thông, môi trường, số hóa hạ tầng; ban hành công cụ mới như công ty phát triển đô thị, hợp tác điều chỉnh đất để thúc đẩy nhanh các dự án lớn. TOD là một trụ cột, do vậy, cần gắn với đổi mới thủ tục thu hồi đất, bồi thường để tránh ách tắc phát triển hạ tầng.

Theo các chuyên gia, nếu triển khai được những cơ chế vượt trội từ sửa đổi Nghị quyết 98, TP HCM có thể sẽ thoát khỏi vị thế "xin cơ chế đặc thù" để trở thành siêu đô thị có sức cạnh tranh lớn hơn ở Đông Nam Á và vươn ra toàn cầu. Cửa sổ cho sự chuyển mình này đang mở, đòi hỏi thiết kế mạnh mẽ, quyết liệt và nhất quán về thể chế ngay trong năm 2025.

Theo TS Đỗ Thiên Anh Tuấn, Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, không gian phát triển mới của TP HCM đang cho phép mở rộng quy mô đầu tư và hạ tầng, cùng với việc tận dụng thu hút dòng vốn FDI chất lượng cao giúp nâng tầm công nghệ, quản trị và năng suất. Nếu được tận dụng tốt, TP HCM có thể tạo ra "cú hích" năng suất tổng hợp đủ lớn để đạt tăng trưởng 2 con số trong giai đoạn sắp tới mà không đánh đổi tính bền vững.

"Đây là cơ hội để thành phố bước ra khỏi quỹ đạo tăng trưởng cũ dựa vào vốn và lao động, tiến tới mô hình tăng trưởng dựa trên đổi mới, kết nối vùng và hội nhập toàn cầu, đúng với vị thế một siêu đô thị kinh tế hàng đầu khu vực Đông Nam Á trong thập kỷ tới" - TS Đỗ Thiên Anh Tuấn nói.