Nữ giám đốc nhà tù nguy hiểm nhất thế giới

Đó là một ngày thứ hai bình thường tại nhà tù Bellavista ở Medellin, thành phố lớn thứ hai của Colombia. Nằm ở ngoại vi thành phố Medellin về phía Bắc, nhà tù Bellavista ngày hôm đó tiếp nhận các tù nhân mới. Đó là những tên du đãng nhãi nhép, những tên giang hồ cộm cán hay mấy tay bợm quá chén rồi quậy phá trong ngày cuối tuần. Và có lẽ cũng có một nhúm người vô tội. Trong gian phòng chờ của trại giam, Murallas, trung úy chỉ huy các cai ngục, lạnh lùng nói: “Tôi báo trước với các người rằng nữ giám đốc nhà tù này còn rất trẻ nhưng không vì thế mà tất cả có thể gọi đó là cô bé dễ thương, mà phải gọi là bà nữ giám đốc”.

Đó chính là Maria Paola, chỉ mới 27 tuổi. Cô gái xinh đẹp này bước vào nhà giam, đầu ngẩng cao, và trên gương mặt thiên thần hiện rõ ý chí sắt thép. Máy bộ đàm giắt ngang thắt lưng. Maria lạnh lùng đảo cặp mắt xanh nhìn khắp lượt các tù nhân mới được tiếp nhận. Giọng nói của bà oang oang: “Chào mọi người, xin để hai tay sau lưng”. Mọi người chấp hành ngay. “Tên tôi là Maria Paola Gonzalez, tôi là nữ giám đốc trại giam này”. Kế đến là sự tuyên bố những quy định hòa bình trong nhà tù nổi tiếng bạo lực nhất thế giới này.

Bellavista không phải là một nhà tù bình thường. Trước thập niên 1990, chiến tranh giữa các băng nhóm và các cartel ma túy đã làm bạo lực gia tăng gấp đôi trong chục phòng giam của nhà tù cải tạo này. Những cuộc trả thù đẫm máu diễn ra liên tiếp trong nhà lao Bellavista. Maria Paola nhấn mạnh: “Cứ mỗi tuần, 6 hay 7 tù nhân bị giết chết. Thậm chí họ bị chặt phăng đầu khi đang chơi bóng đá!”. Thời điểm đó Paola chưa có mặt. Tốt nghiệp khoa tâm lý trường đại học tư có tiếng ở Bogota, Maria không phải không biết đến thực tế của tầng lớp xã hội dưới đáy xã hội ở Colombia. Cô từng làm việc với gái điếm và bọn người du thủ du thực của thủ đô. Sau đó, năm 1999, Maria bước vào Viện Quốc gia về nhà tù cải tạo. Lòng nhiệt tình cũng như sự nhạy cảm đối với những công tác xã hội đã đưa Maria đứng đầu một nhà tù tỉnh lẻ tẻ nhạt. Đến tháng 11-2002, Maria Paola được bổ nhiệm làm giám đốc trại giam Bellavista đầy rẫy nguy hiểm chết người. Ngay tức thì Maria được 5 vệ sĩ bảo vệ và mặc áo chống đạn để đi lại trong thành phố Medellin vừa nên thơ vừa chết chóc.

Một nhà tù không có bạo lực

Khi mới đến, Maria Paola khám phá một tình huống đáng sửng sốt trong một đất nước bị suy sụp sau 40 năm nội chiến. Sau 2 thập niên bạo lực diễn ra từng ngày, một chuyển biến hòa bình bất ngờ xảy đến ở nhà tù Bellavista. Bản năng sống còn của các tù nhân đã kích thích họ quay về với các hiệp ước không xung đột được ký kết vào cuối những năm 1990 giữa các băng nhóm vũ trang thù địch nhau. Maria Paola đã tạo điều kiện cho tiến trình hòa giải này. Với các kết quả chưa từng có: Trong 1 năm không xảy ra cái chết nào do bạo lực. Vào khoảng tháng 3, Bellavista được Trường Đại học Mỹ Rhode Island bình chọn là nhà tù không bạo lực ở Colombia và Mỹ La tinh.

Các tù nhân đã biết tìm thấy “các lãnh đạo tích cực, có khả năng tạo nên tinh thần nhất trí trong tù”, Maria nói tóm tắt khi giới thiệu nhân vật số 1 của họ - đó là Harold Sanchez (đi tù vì tội bắt cóc tống tiền). Anh ta là nhân vật đứng đầu “phong trào hòa bình” tại Bellavista, và ngày nay trở thành người ca ngợi tinh thần không bạo lực của Gandhi và Martin Luther King. Phương pháp của Harold Sanchez? “Khi một cuộc tranh cãi sắp có nguy cơ biến thành cuộc ẩu đả, chúng tôi liền tập hợp lại những kẻ xúi giục làm loạn, các thủ lĩnh của họ để vấn đề giải quyết được qua đối thoại”: Nếu những kẻ bị kích động vẫn không muốn hạ vũ khí, hướng giải quyết có thể là chuyển bọn chúng sang nhà tù khác. Theo lời của Harold thì anh ta và Maria là hai nhân vật nhận được lòng tin yêu của tất cả tù nhân ở Bellavista.

Ở đây cũng vậy, tất cả đều được mua bằng tiền

Song, cho dù đã được “bình định”, ở Bellavista người ta cũng vẫn thích dùng đến sức mạnh của đồng tiền. Một tù nhân mảnh khảnh có cái nhìn tuyệt vọng nói: “Ở đây tiền là quyền lực tối thượng. Để sở hữu một phòng giam, phải trả tiền thuê hằng tuần cho sếp hành lang”. Các tù nhân có tiền sẽ mua phòng giam cho mình rồi sau đó bán lại khi được ra tù! Một số tù nhân còn mua được loại rượu hảo hạng và xem được các kênh truyền hình vệ tinh, nằm trên chiếc giường cực rộng và ra sức trang hoàng cho “nội thất” của mình. Trung úy Murallas cho biết: “Tất cả những điều này đều nằm ngoài sự kiểm soát của chúng tôi. Nhưng đó chính là triết lý của Maria Paola Gonzalez: bày ra hiện thực như tự nó”. Một hiện thực mà êkíp của Maria đang cố gắng thay đổi nó, ví dụ như việc ngăn cấm vài dấu hiệu khoe khoang sự giàu sang quá ngạo mạn như các máy thu hình màn ảnh khổng lồ. Nhưng hệ thống mafia này còn tồn tại lâu đời hơn chính những người làm nên Bellavista. Súng ống còn được giấu trong mọi ngóc ngách của nhà tù. Đối với trung úy Murallas, trước tiên đó là thói quen cũ. Còn Maria thì cố gắng hằng ngày để cho tù nhân không dùng đến vũ khí.

Và những ngày chủ nhật

Chủ nhật là khoảng thời gian vô cùng vất vả cho Maria Paola và êkíp của chị. Không chỉ có việc cai quản 4.600 tù nhân mà chị còn phải đối phó với vợ con của họ hàng sau Maria là hàng dài nhưng con người chờ đợi suốt nhiều giờ để được vào Bellavista. “Giá như bạn biết được số phụ nữ này cất giấu những thứ gì trong phần kín thân thể họ... Nào là điện thoại di động, ma túy, súng ngắn, đạn dược và cả lựu đạn. Trước đây các nữ nhân viên khám xét bằng tay. Nhưng các tổ chức bảo vệ quyền con người ngăn cấm người ta làm như thế”. Hiện nay những phụ nữ đến thăm tù nhân phải mặc váy ngắn và các nữ cai ngục chỉ được phép nhìn lướt qua giữa hai chân của họ... Không gian nhà tù ngày chủ nhật trở thành mảnh đất cho những cuộc hội ngộ cay đắng, những tiếng khóc đè nén lâu ngày, những cuộc mây mưa trong xó tối xà lim...