Có nên cấm việc mang thai hộ?

 Tiến sĩ Trần Chí Liêm, Thứ trưởng Bộ Y tế, thừa nhận nhu cầu được điều trị vô sinh ở Việt Nam là rất lớn. Tuy nhiên, thụ thai trong ống nghiệm hiện nay mới chỉ được thực hiện cho những trường hợp noãn (tế bào trứng) và tinh trùng dùng để thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm là noãn - tinh trùng của chính cặp vợ chồng có nhu cầu sinh con theo phương pháp khoa học. Song trên thực tế nhiều cặp vợ chồng muốn sinh con nhưng không có noãn hoặc không có tinh trùng, phải xin của người khác. Do vậy, việc thực hiện các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản này cũng đang gặp phải các vấn đề liên quan đến pháp luật như việc xác định cha, mẹ, việc cho - gửi - nhận tinh trùng, cho - nhận noãn, xác định quốc tịch, dân tộc cho trẻ sinh ra theo phương pháp khoa học...

Đã phát sinh khu vực “mang thai hộ tự nhiên”.- Trước khi bước vào phần thảo luận, bác sĩ - luật gia Trịnh Thị Lê Trâm, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế Bộ Y tế, đã giải thích ngay điều 5 của Nghị định: Cấm mang thai hộ, cấm cho phôi (sản phẩm của quá trình thụ tinh giữa noãn và tinh trùng) vì Luật Hôn nhân Gia đình quy định người sinh con ra được làm mẹ. Mà Luật thì cao hơn Nghị định, do đó trong trường hợp mang thai hộ, người mang thai sau khi sinh con ra mặc nhiên là mẹ của đứa bé, đó là chưa kể đến các vấn đề khác như thừa kế... Mặc dầu vậy vẫn có nhiều ý kiến đề nghị phải xem lại.

Bác sĩ Nguyễn Thị Ngọc Phượng đề nghị, trong Nghị định không nên cứng nhắc quá sợ sau này khó “trở bộ”, nên chăng không đề cập đến việc mang thai hộ hay cho phôi trong Nghị định. Trên thực tế, có nhiều người cần mang thai hộ và người ta tự tìm đến các phòng mạch tư để bơm tinh trùng tươi vào tử cung, rất dơ, không đảm bảo vệ sinh, dễ nhiễm trùng... Và có những khu vực, nơi đó, nhiều phụ nữ sẵn sàng mang thai hộ một cách tự nhiên. Người đàn ông đến quan hệ với người phụ nữ đã được chọn, khi có thai, người phụ nữ được hưởng 10 triệu đồng, sinh con ra được 40 - 50 triệu đồng nữa. Vì vậy nên cho phép mang thai hộ, cho phôi ở từng trường hợp cụ thể.

Về việc phụ nữ sống độc thân có nhu cầu sinh con, được nhận tinh trùng, hầu hết tất cả đại biểu ủng hộ. Tuy nhiên bác sĩ Phượng cũng nêu ra một thực tế đã có trường hợp người phụ nữ độc thân, quan hệ tự nhiên, khi có thai sợ cơ quan kiểm điểm nên đến nhờ bệnh viện xác nhận có thai là do làm thụ tinh trong ống nghiệm. Bà nói vui: Không biết Nghị định này ra đời, Hội Phụ nữ có ý kiến ra sao!.

Đứa con có quyền đi tìm người cha thực sự?.- Vấn đề cho tinh trùng và nguyên tắc vô danh cũng được bàn thảo khá sôi nổi. Nghị định quy định tuổi của người cho tinh trùng là từ 22 - 40, không nhận tiền thù lao dưới mọi hình thức, chỉ cho một người. Nhưng các ý kiến đều thắc mắc làm sao để kiểm soát được việc “chỉ cho một người”. Người đàn ông có thể cho ở TPHCM, xong ra Đà Nẵng, Hà Nội tiếp tục cho thì sao? Tinh trùng của người đàn ông “không có tuổi” vậy tại sao lại giới hạn ở tuổi 40. Ở điều 4: Nguyên tắc vô danh ghi rõ: Cơ sở y tế không được cung cấp bất kỳ thông tin nào về người cho và người nhận tinh trùng. Bác sĩ Phan Văn Nghiệm - Phó Chánh Thanh tra Sở Y tế TPHCM - đặt vấn đề nếu vậy khi xảy ra tranh chấp, các cơ quan chức năng lấy cơ sở nào giải quyết. Khi đứa trẻ lớn lên, “lá rụng về cội” nó muốn tìm tung tích người cha ruột của nó thì sao?

 Quy định “Trẻ ra đời do thực hiện thụ tinh nhân tạo hoặc thụ thai trong ống nghiệm phải mang gien của cả bố và mẹ hoặc một trong hai người và được sự đồng ý của người kia” cũng gây ra nhiều ý kiến tranh cãi và đề nghị nên bỏ khoản này. Bác sĩ Phạm Việt Thanh - Phó Giám đốc Bệnh viện Phụ sản Từ Dũ - thắc mắc nếu như một cặp vợ chồng xin trứng và tinh trùng của người khác sau đó đưa phôi vào tử cung người vợ. Khi sinh ra người này mặc nhiên là mẹ của đứa bé nhưng đứa con không có gien của cả mẹ và bố thì có mâu thuẫn không?

Xin noãn phải ra ủy ban phường chứng: Ai cho?.- Bà Trịnh Thị Lê Trâm cho biết ở phía Bắc có một số ý kiến cho rằng không nên dùng cụm từ “ngân hàng tinh trùng”, vì từ ngân hàng có tính chất thương mại, dù vậy tất cả các ý kiến trong cuộc hội thảo đều thống nhất nên giữ cụm từ này. Bác sĩ Nguyễn Thế Dũng - Phó Giám đốc Sở Y tế - lưu ý phải có quy định chặt chẽ điều kiện cơ sở như thế nào khi lập ngân hàng tinh trùng, để đảm bảo công tác lưu trữ... ảnh hưởng đến sức khỏe đứa trẻ sau này. Có đại biểu nêu ý kiến, nếu việc cho tinh trùng không được trả thù lao thì liệu chừng có ai cho? Tương tự, đại biểu tỉnh Bình Dương cũng góp ý ở điều 10 về việc yêu cầu xin noãn phải có hợp đồng và có chứng nhận của UBND phường, xã vậy liệu có ai cho? Việt kiều ở nước ngoài muốn về Việt Nam làm các kỹ thuật này thì sao?

Nhìn chung, còn nhiều vấn đề phải thảo luận tiếp. Bộ Y tế sẽ tiếp tục nhận góp ý bằng văn bản của các địa phương để sớm đi đến hoàn thành nghị định này.