Quảng Nam: Trồng rừng trên giấy

LTS: Tình trạng tràn lan các dự án treo, các khu công nghiệp; tầm nhìn quy hoạch thiếu căn cơ, chỉ nhìn thấy cái lợi trước mắt trong thời gian qua ở nhiều địa phương đã đưa tới những hậu quả nhãn tiền: Một bộ phận người dân nông thôn bị nghèo đi, đổi đời mà hụt hẫng... Làm gì để phát triển bền vững, thực hiện tốt hơn công bằng tiến bộ xã hội và không chạy theo những con số đẹp về tăng trưởng kinh tế vẫn là vấn đề thời sự và là câu hỏi cần được giải đáp...

Hơn 10 năm qua, phần lớn các dự án trồng rừng ở Quảng Nam đã không thực hiện được mục tiêu của Chính phủ. Hàng chục tỉ đồng vốn đầu tư cho chương trình trồng rừng đi về đâu chẳng ai biết. Hàng ngàn hecta đất rừng dự án để cho lau lách, cây dại phủ đầy. Trong khi đó hàng trăm ngàn hộ nông dân vẫn không có đất sản xuất là một thực tế đáng buồn.

Lãng phí hàng chục tỉ đồng

Nhiều ngày trời, chúng tôi đi qua huyện vùng núi tỉnh Quảng Nam, dù cố đi tìm những khu rừng của dự án 327, PAM 4304... để minh chứng cho lời một số quan chức địa phương -“là các dự án trồng rừng vẫn phát huy hiệu quả, đem lại đời sống ấm no cho bà con...!?”. Nhưng chúng tôi đã hoài công.

Hỏi đường đến các khu rừng trồng của dự án PAM 4301, 327... ở các xã Sông Trà, Hiệp Hòa, Quế Bình, Quế Thọ (Hiệp Đức), nhiều người dân lắc đầu: “Làm chi có mà tìm, ngay dưới chân các anh đang đứng là đất rừng dự án, Nhà nước quản lý. Dù là đất trống, đồi trọc chỉ để cho lau lách mọc, nếu lỡ đốt để trồng lại rừng là bị truy tố bắt bỏ tù ngay, vì can tội phá hoại tài sản Nhà nước...?!”.

Nhận thấy rừng dự án không hiệu quả, huyện Hiệp Đức đã thành lập đoàn kiểm tra. Theo báo cáo của đoàn công tác huyện Hiệp Đức, hiện có hơn 1.116,1 ha rừng trồng của các dự án 327, PAM 4304 có đầy đủ hồ sơ, sổ sách, nhưng trên thực tế lại không có rừng. Trong quá trình kiểm tra hồ sơ, thấy có tên chủ hộ tham gia nhận trồng rừng, nhưng thực tế lại không xác định được vị trí của rừng trồng. Kiểm tra dự án rừng 327 tại 6 xã của huyện, với diện tích rừng trên hồ sơ là 565,1 ha, với 305 hộ tham gia. Nhưng kiểm tra tại địa phương thì diện tích rừng trên không hề có, chỉ toàn lau lách. Còn dự án PAM 4304 triển khai tại 7 xã trên diện tích 340,1 ha được giao cho 63 hộ dân và 70,1 ha giao cho Trung tâm 05-06 thực hiện. Toàn bộ diện tích rừng trồng trên qua kiểm tra thực tế chỉ có 58,7 ha được xem là có hiệu quả kinh tế mà theo đoàn công tác là nếu thanh lý cũng chỉ được 100 triệu đồng.

Theo tính toán, kinh phí đầu tư mức thấp nhất cho mỗi hecta rừng dự án là 2,5 triệu đồng. Với 1.116,1 ha, Nhà nước đã bỏ ra nguồn vốn hơn 2,5 tỉ đồng. Còn nếu tính số tiền đầu tư trồng rừng hàng trăm ngàn hecta ở 16 huyện thị trong hơn 10 năm qua, có lẽ số tiền đầu tư ít nhất cũng lên nhiều chục tỉ đồng.

Trong khi đó, tại làng Tống Cói (Đông Giang), một ngôi làng nhỏ của người Cơ Tu, đã có đến hơn 40 ha đất rừng dự án 327, 661 không hiệu quả. Chính quyền và nhân dân địa phương đã nhiều lần gửi tờ trình lên huyện, tỉnh kiến nghị được chuyển mục đích sử du ng, sớm bàn giao diện tích đất rừng không hiệu quả trên cho người dân phát triển trồng rừng kinh tế. Nhưng kiến nghị gửi đi nhiều năm nay vẫn không có hồi âm.

Cây sống chết chẳng quan tâm

Nhiều nông dân nhận trồng rừng dự án bảo rằng rừng trồng xong không hề thấy chủ dự án về kiểm tra. Họ trồng 1 ha, được một số cán bộ dự án biến thành nhiều hecta và bảo nông dân ký nhận rồi trả cho một ít tiền công trồng. Một nông dân ở Hiệp Đức (đề nghị không nêu tên) kể lại rằng chính ông là người làm công trồng rừng dự án PAM trước đây cho một số chủ dự án là những cán bộ ngành lâm nghiệp của huyện. Cây trồng sống chết thế nào chẳng ai quan tâm. Cái họ quan tâm hàng đầu là hợp thức hóa hồ sơ để rút kinh phí đầu tư cho việc triển khai trồng rừng. Hay như dự án trồng rừng 327, nông dân được giao nhận cây giống, giao đất rừng và nguồn kinh phí 3 triệu đồng/ha. Nhưng chủ dự án không giải thích rõ quyền và lợi ích của người dân trồng rừng. Do đó nông dân cứ nghĩ mình là người làm công nên chẳng mấy quan tâm đến hiệu quả kinh tế từ những khu rừng do tay mình trồng. Dự án trồng rừng 661 cũng xảy ra chuyện tương tự.

Một lãnh đạo của huyện Hiệp Đức đã chuyển ngành cung cấp cho chúng tôi nhiều thông tin về chuyện đất rừng rơi vào tay một số lãnh đạo địa phương. Mặc dù có địa chỉ cụ thể, nhưng khi chúng tôi tiến hành xác minh trên hồ sơ, thì diện tích đất rừng 100 ha tại xã Quế Lưu, Hiệp Đức đã được hợp thức hóa cho một số người dân đứng tên. Còn vị quan chức ngành nông nghiệp huyện chỉ là một thành viên điều hành nhóm hộ này và được cho là làm kinh tế rừng hiệu quả?!