Sinh mổ đe dọa bà mẹ và thai nhi
Là trung tâm phụ sản vào hàng lớn nhất nước, Bệnh viện Phụ sản Từ Dũ thường xuyên có tỉ lệ sinh mổ thuộc loại khá cao. Tính ra cứ 100 người sinh thì có trên 35 người sinh mổ, cả do khách quan và chủ quan. Nhưng dù với lý do gì đi nữa thì cách sinh trái với tự nhiên cũng được coi là không bình thường.
Đến Bệnh viện Phụ sản Từ Dũ trong những ngày đầu tháng 10 mới thấy hết những đổi thay đậm nét. Bệnh viện đang tăng cường cơ sở vật chất kỹ thuật, mở rộng thêm mặt bằng để giải quyết nhu cầu khám, điều trị cho hàng ngàn phụ nữ và xử lý khoảng 140 ca sinh mỗi ngày. Thế nhưng tại đây, chúng tôi buộc phải đặt lên bàn bác sĩ (BS) Nguyễn Thị Ngọc Phượng- Anh hùng Lao động, giám đốc bệnh viện - một vấn đề mà chắc hẳn, chẳng thú vị gì đối với cả chủ và khách: Vì sao tỉ lệ sinh mổ ngày càng gia tăng?
Sinh mổ theo yêu cầu gia tăng.- BS Ngọc Phượng đã khẳng định điều đó khi trao đổi với chúng tôi. Bà dẫn ra vài con số cụ thể: Năm 2001 có 35.390 ca sinh, trong đó sinh theo cách tự nhiên có 22.731 ca và sinh mổ 12.659 ca. Trong sinh mổ có 88% là mổ cấp cứu và 12% mổ chủ động. Trong 12% ca mổ chủ động này có 30% được mổ theo yêu cầu. Tính ra có gần 500 trường hợp sinh mổ theo yêu cầu. Như vậy thì chúng ta có thể chờ đợi một tỉ lệ sinh mổ theo yêu cầu cao hơn trong năm 2002 và những năm tiếp theo. Có thể nói, nếu như mổ cấp cứu và mổ chủ động là sự can thiệp trước (chủ động) hoặc ngay trong khi chuyển dạ (cấp cứu) để tránh tai biến khi sinh (nghĩa là can thiệp có hội chẩn và chỉ định y khoa), thì sinh mổ theo yêu cầu gần như không trải qua công đoạn quan trọng đó, bởi nó được coi là những trường hợp thai bình thường.
Nhưng vì lẽ gì nhiều người lại muốn sinh mổ? Theo BS Ngọc Phượng, có thể giải thích hiện tượng trên từ một số góc độ chính: Một là, do sản phụ chuyển dạ khó khăn, không ngừng rên đau khiến cho người nhà bức xúc. Hai là, người nhà bị ám ảnh bởi “lời phán” của ông thầy bói nào đó, cho rằng “nếu sản phụ không sinh mổ sẽ gặp tai biến chết người”. Và ba, người nhà quyết định chọn sinh vào ngày giờ được coi là hợp tuổi của cha mẹ, với niềm tin “đứa bé sẽ hạnh phúc, hậu vận tốt đẹp”! Đối với hai trường hợp sau, BS Ngọc Phượng cho biết bà đã từng bị sức ép ghê gớm, bởi thuận tình với họ thì mang tiếng tiếp tay cho những suy nghĩ nhuốm màu sắc mê tín dị đoan, mà thẳng thừng từ chối cũng chẳng dễ. Có người đã làm căng với bà: “Nếu BS không giúp vợ tôi sinh mổ thì có tai biến gì BS phải chịu trách nhiệm!”. Và một chuyện pha chút bi hài khác: Có người đề nghị được sinh đúng vào lúc 2 giờ sáng. BS Ngọc Phượng đồng ý. Nhưng sau đó, do bận mổ mấy ca cấp cứu, tới khi kết thúc thì đã quá 2 giờ, bà đành bấm bụng nghe những lời chì chiết. Chuyện đại loại như vậy xảy ra rất thường. Đó cũng là lý do mà theo tìm hiểu của chúng tôi, nhiều người đã bắt đầu tìm đến các bệnh viện tư chỉ để được sinh... mổ cho thoải mái. (Ở TPHCM, có nơi tỉ lệ sinh mổ đến 80%; ở đồng bằng sông Cửu Long, có nơi đến 60%).
Sinh mổ: Lợi ít, hại nhiều!.- Về cái lợi, sinh mổ diễn ra nhanh gọn, chỉ khoảng 30 đến 45 phút là xong. Các BS không phải theo dõi nhiều, còn người nhà thì tránh được sự chờ đợi căng thẳng.
Ngược lại, theo BS Ngọc Phượng, cái hại thì vô vàn. Trước hết, trái với suy nghĩ của nhiều người, sinh mổ sau đó làm sản phụ đau đớn hơn nhiều so với cách sinh thường. Nó còn có thể làm dính ruột, tắc ruột bà mẹ; gây sẹo tử cung, khiến cho lần có thai sau có thể nứt vết sẹo, dẫn đến tai biến. Nhiễm trùng sau mổ cũng cao hơn nhiều so với cách sinh thường. Tai biến trong khi gây tê, gây mê thì treo lơ lửng, có trường hợp (là một nữ BS) bị sốc chết tức thời khi gây mê chuẩn bị mổ. Mặt khác, do phải uống kháng sinh nhiều nên khả năng tiết sữa mẹ giảm nhiều, sức khỏe bà mẹ hồi phục chậm, phải nằm viện 7 ngày so với 3 ngày sinh thường... Vì lẽ đó, ngay như những ca thụ tinh trong ống nghiệm vốn cần sự can thiệp phẫu thuật để bảo vệ “đứa bé đặc biệt”, thì một số bà mẹ vẫn được bệnh viện “tiếp sức” để sinh theo cách tự nhiên.
Các BS có tìm cho mình giải pháp an toàn?.- Bệnh viện Phụ sản Từ Dũ đã có những quy định nghiêm ngặt về việc chỉ định sinh mổ cho các trường hợp cấp cứu và can thiệp chủ động. Trong khi đó, việc sinh mổ theo yêu cầu dường như đang bị thả nổi. Một công việc đụng đến dao kéo, với nhiều tác hại cho sức khỏe bà mẹ và thai nhi, nhưng lại được “thương thảo” bởi một bên là gia đình sản phụ với những đòi hỏi nhiều khi quá đáng và bên kia là sự “chiều chuộng” đến mức dễ dãi của các BS thì quả là khinh suất! Thử tìm xem đằng sau sự thỏa thuận nhanh chóng kia là gì? BS Ngọc Phượng cho biết một ca sinh tự nhiên chi phí cao nhất khoảng 500.000 đồng, trong khi ca sinh mổ theo yêu cầu phải tốn thêm 800.000 đồng. Nếu nằm phòng dịch vụ có thể trả đến 2 triệu đồng. (Tại các bệnh viện tư, chi phí này có thể gấp đôi, gấp ba). Cũng có một yếu tố khác mà chúng tôi cho là có tác động thúc đẩy những ca sinh mổ theo yêu cầu. Theo BS Ngọc Phượng thì 2/3 tai biến trong chuyển dạ là không thể tiên lượng được. Hễ có thai là có nguy cơ, hoặc nhiều, hoặc ít. Có những tai biến chỉ xuất hiện khi chuyển dạ, như sa dây rốn, tim thai suy, mà nặng và đột ngột nhất là thuyên tắc ối. Tất cả có thể trở thành điều bất lợi (của việc sinh đẻ theo cách tự nhiên) nếu công tác tư vấn và theo dõi sản phụ không sát, chưa kể tình trạng chờ sinh lâu gây tâm lý căng thẳng cho BS và sự quá tải ở bệnh viện. Phải chăng vì thế mà các BS tìm cho mình giải pháp an toàn?
BS Nguyễn Song Nguyên, Trưởng Phòng Kế hoạch Tổng hợp, Biết chờ đợi và can thiệp đúng lúc Phương châm này gần như ngược với tâm sinh lý của sản phụ và người nhà, nhưng lại dựa trên cơ sở “sinh theo cách tự nhiên là tốt nhất”. Tôi muốn đơn cử một trường hợp: Có người do tác động của thầy bói, đòi được mổ khi thai chỉ mới 35 tuần. Làm sao được? Tôi tìm cách “hoãn binh” cho đến tuần thứ 38. Rồi tôi hẹn cuối tuần mổ, nhưng gia đình nằng nặc đòi mổ ngày 7 - 10 (trước 5 ngày) với lý do đó là ngày tốt. Nói thật, ba tuần đối với tôi trôi lê thê như một thế kỷ, bởi nếu có tai biến gì trong thời gian này tôi cũng khó mà ăn nói với họ. Hiện nay, ngày nào tôi cũng ký từ 2 đến 3 lá đơn xin sinh mổ. Họ nài nỉ quá, đành chịu. BS Huỳnh Thị Trong, Giám đốc Trung tâm Bảo vệ sức khỏe bà mẹ trẻ em và Kế hoạch hóa gia đình TPHCM: Sinh theo cách tự nhiên mới thấy thương mẹ mình! Trên thế giới, nếu đúng chỉ định mổ lấy thai chỉ có khoảng 15%. Nhưng hiện nay sinh mổ ở Việt Sinh tự nhiên bao giờ cũng tốt hơn, vì ngoài việc tránh những tai biến trong lúc sinh, người phụ nữ còn thấu hiểu và thương mẹ mình nhiều hơn.